Kuşaktan kuşağa nesinden nesle aktarılan dualar, Türk kültüründe önemi yer tutmaktadır. Genellikle kalıp ifadeler olarak zaman içerisinde devam etmiştir. Türk kültüründe yaşamında kaybolmaya yüz tutmuş sözlerde bu araştırmada yer alıyor. Antalya ağızlarındaki dualar günümüzde de kullanılsa da bazıları eskisi gibi kullanılmıyor.
Antalya ağızlarında tespit edilen dua belli başlı kalıplara göre sıralanmış durumda, bunlar ise şu şekilde:
GÜZELBAHT, TALİH VE NASİP İÇİN EDİLEN DUALAR
Allā işini gücünü rast getire, Allā saŋa Kābe görmeyi nasip etsin, Allā yolunu açık eyleye, Allā hacılık nasip etsin, Allā çirkin şansı vere, Allā evlat acısı göstermesin, Allā saŋa heç darlıġ göstermiye, Allah bu günneri aratmasın, Allah dert verip derman aratmiya, Allah devlete z ziyan vėrmiye .
Allah ġavuşdura, Allah muradın vere, Allah nâmerde muhtaç etmiye, Allah şeytana uydurup da şaşırtmaya, dōru yoldan saptırmaya, Allah göŋlüne göre vere, Allah çoruma çocūma baş devleti vėre Allah oŋdura “Mutluluk, iyilik güzellik için yapılan hayırlı bir dua”, Allah onluk vėre “Bir kimseye iĢi gücü rast gitmesi için edilen dua”, Allah sindireni vėrsin “Huzursuz olunmaması için edilen dua”.
Allah’ım birinci gün doa ikinci gün yatak üçüncü gün toprak nasip et, Alnın açık yüzüŋ pak/apappak ola, Bahtın açık olsun ġızım/ōlum, Başımdakine baş dȫümlǖ vėrsin “(Allah) Kocama uzun ömür versin”, Başıŋa devlet ġuşu ġonsun, Başına dövlet ġuşcāzı ġona.
Bereketini Allah artırsın, Çocuġlarınıŋ muradını şerefini görürsün, Dar günüŋde Hızır imdadına yetişe, Duddūn altın olsun, Evladınıŋ ömrü uzun, dǖnü güzün olsun, Ėyilik dile ġonşıŋa, ėyilik gele başıŋa, Fatma Ana’ya ġoŋşı olasın, Ġısmetin, tālihin bol ola, Hayırlı işlerin ola, Hayvannāŋ kökü kurumasın, dāyim olsun.
Hızır yoldaşın olsun, İşin gücün rast gele/gelsin, İşin gücün rast gide/gitsin, Kısmetin gür ossun, Kocamın duddū altın olsun, Ōluŋnan oba olasın, kızıŋnan ġoŋşı olasın, Rabbim ġorusun ġollasın, Seneye keçiŋ/inēŋ çift dōusun, Yüzüŋ ak olsun, Yüzüŋ apappak olsun.
İYİ DİLEKTE BULUNMA VE HAYIR İSTEME MAKSADIYLA EDİLEN DUALAR
Allā dinden, îmandan ayırmasın, Allah Cehennem ataşında yakmıya seni, Allā ġara gün göstermiye, Allā ġara günnē göstermiye, Allā ġorusun, Allā belānızı vėrmiye, Allā başKa derd vėrmiye/vermesin, Allā beterinden saklıya/saklasın, Allā görünür görünmez ġazadan saklaya/saklasın, Allā seni yolundan şaşırtmıya, Allā seni yolundan çıkartmıya, Allā başımdan eksik etmesin.
Allā dȫmlük versin, Allah ġalbiŋe göre versin, Allah kavuştursun sizi Allah bundan aşā etmesin, Allah dert verip derman aratmıya, Allah utandırmasın Allah açlīla terbiye etmiye, Allah afatından saklasın, Allah ġuru ġuru iftirādan saklasın, Allah şeş getirmesin “Kötülük gelmemesi için yapılan dua”
Allah yarılġasın, Allah dirlik düzenlik versin, Allah akıl fikir versin Allah dermansız dert vėrmiye, Allah düşmanlara fursat vermesin, Allah eline ġoluna dert vėrmiye, Allah imanlı, Kuranlı ölmeyi nassip etsin, Allā seni ġazadan beladan ġoruya/ġorusun.
Āzından yel alsın, Āzını hayra aç, Çeŋeni ben çiteyim, son suyunu ben vereyim “Çeneni (bezle) ben bağlayayım, son suyunu ben vereyim”, Devlete millete z vėrmiye, Eliŋ dert görmiye, Fatma Ana’ya ġoŋşı olasın, Getiren götüren sāolsun, Getirenden götürenden Allā rāzı olsun, Ġolē gelsin Ġoŋşı olasın Fatma Ana’ya, Hayırlı sabahlā/akşamla, İş oŋsun “Kolay gelsin, hayırlı iĢler”, Sabah ola hayrola.
TEŞEKKÜR İÇİN EDİLEN DUALAR
Ağzına salık, Allā senden ırāzı ossun, Allā yardımcın ossun, Allah ne muradıŋ varsa versin, Allah darda bırakmasın seni, Allah ölmüşlēŋ ruhuna rahmet ėde, Ataŋa/bubana rahmet, Anaŋa rahmet, Anaŋ bubān acıŋı görmiye, Ayāna salık, Biz eksilttik Allā artırsın, Bugünnēmize şükür, Çok şükür, biŋ şükür Allāma.
Çok şükkür, Çok şükür elhamdülillah, Ellēŋe salık, Ġāve bişirennēn çok olsun, Geçmişlēne rāmet olsun Ġoyup gėdenlēŋ hePsinden Allā ırāzı olsun, Hayrı gelesi, Ölmüşleriniŋ/ölmüşlēŋ canına dēsin, Sā ol, Su gibi aziz olasın, Su verennēŋ çok olsun, Şükür ossun Allā, Var ol, Yokluk ġıTlık görmeyesin, Ziyāde olsun.
ÖLENLERİN YAKINLARINA EDİLEN DUALAR
Allah bi dā yakmiya, Allah ecir sabır versin Allah ġani ġani rāmet etsin, Allah başka acı/dert gösdermesin, Allah ölmüşlēnize ırāmet etsin, Allah geride ġalannara uzun ömürlē versin, Allah saŋa ciğer ataşı göstermesin, Başka acı vėrmiye Allah, Başka acı göstermiye Allah, Başıŋız sā olsun.
Cennet mekānı olsun, Allā cennetlēde ġavuşdursun, Ġabrine nur yāsın, Mekānı cennet ola Mezārına nur yāsın, Nurda yatasıca, Nur gölünde yatsın, Ölenne ölünmez, Tobrā bol olsun, Yerde dēil nurda yatasıca.
SAĞLIK İÇİN EDİLEN DUALAR
Allā dert verip derman aratmiya, Allā ömrünü uzun ede/etsin, Allā uzun ömürler vėre Allā ömrüŋü gür versin, Allah elden ayaġdan düşürmesin, Allah bu günümüzü aratmasın Allah beterinden sağlasın Allah dertlilere deva, borçlulara eda, hastalara şiffa versin, Allah ağrı sızı vėrmiye, Allah sana uzun ömürler nasip eylesin, Allah yoglūnu gösdermesin, El öpēnleŋ çok ossun, Ömrüŋ bereketti olsun, Ömrüŋe bereket, Saçıŋ apappak ossun, Sakkalıŋ apappak ossun, Torun torba sābı olasın,Yaşı benzemesin.
EVLİLER, BEBEK BEKLEYENLER VE DOĞUM YAPMIŞ OLANLAR İÇİN EDİLEN DUALAR
Allā sizi bi yastıkda kocada, Allā hayırlı geçim versin, Allā sizi kem gözlēden saklasın, Allā utandırmaya Allā hayırlısıyla soŋunu getire, Allah āzınızıŋ tadını bozmasın, Allah analı bubalı böyütsüŋ, Allah mudluluŋuzu dāyim edsin, Allah āzıŋızıŋ dadını hēş bozmasın, Allah torun torbaya ġarışdırsın.
Allah mübārek etsin/eylesin, Allah ocānı tüTdüre, Allah helal süt emmiş evlat nasip etsin/eyleye, Bi yastıkda ġocayıŋ, Güle güle böyüdüŋ, Hayırlı ūrlu olsun, Kırk bir kerre maşşallah, Mübārek olsun maşallah.
EVLİLİK ÇAĞINDAKİ GENÇLERE SÖYLENEN DUALAR
Ak duvaklā dakasın, Al yazmalā dakasın, Allah ėyilerle karşılaştıra, Allah kötülerle karşılaştırmaya, Allah südü bozā düşürmiye, Allah sābına bağışlıya, Allah tamamına ėrdire, Allah göŋlünüŋ muradını vere, Allah kötü yazılā yazmiya, Allah hayırlı ak ġapılā aça/açsın, Allah ūrsuza düşürmesin, Allah ōluma, ġızıma hayırlı ġader nasiP eyle, Damatlığını da görürüz (görürsǖz) inşallah, Gelinlikle de görürüz îşallah Kötülerle karşılaştırmaya/karşılaştırmasın Yerini bulasın.
KAZA VE HASTALIKLA İLGİLİ DUALAR
Allā ele güne irezil etmesin, Allah ġapı ġapı doleşdirmesin, Allah yatırıp da ġapılardan baKdırmasın, Allah şifa vėre, Allah düşürmiye, Allah seni görünür görünmez kazālardan esirgeye, Allah saŋa Eyyūb sabrı vėrsin, yazzık yazzık, cana gelecēne mala gelsin, canıŋ sā olsun, gälmiş gäşmiş olsun, geşmişlē olsun, sayrılanmayasın emi.
YARDIM İÇERİKLİ DUALAR
Allā peygamber yardım ėde, Allā kolaylık vėre/vėrsin, Allā yardım ėde/ėtsin, Allā yar ve yardımcın ola, Allah’ım işimi uzatma, kısa eyle, Allah’ım işimde bana hayırlā nasip eyle, Allah’ım bana güş ġuvat nasip eyle, Allah’ım baŋa ġolēlikle nasip eyle, Bismillahirrahmanirrahim, el benim elim dēil Fatmanamızıŋ eli, hādi bismillah.
ÖLÜM İÇERİKLİ DUALAR
Allā ırāmet eylesin, Allā ömrüŋü uzun ėde, Allā tagsirātını affedsin, Allah gecinden vėrsin, Allah anan bubana rehmet ėde, anana bubana ırāmet, anana ırāmet, bubana ırāmet, canına ırāmet, emir Allah’ın sȫlencek söz yoK.
RÜYA GÖRME SONUCUNDA VE ŞAŞKINLIKLA KARIŞIK ŞEKİLDE HAYIR DUALAR
Abo!, Allah hayırlara yora, Enne!, Hayırdır îşallah, Hayrolsun!, Hay Allah, Hayra gelir inşallah, Hayır olsun/ossun inşallah, Hayra ġarşı.
ÇOCUKLARA YAPILAN DUALAR
Allah emeğiŋi zāyi etmiye, Allah zēyn açıklığı vėre, Anān bubān çînini yükselt ġızım/ōlum, Berhudar ol, Beheder olasın, El öpenlēŋ çok olsun, Ömrüŋ uzun ossun, Ömrüne bereket, Sünnet oldūnu da görürüz îşallah.
VEDA İÇERİKLİ DUALAR
Allā emanet olun, Allā emanet olun, ġalın sālıcakla, Allā ısmarladık, ġalın sālıcakla, Allah ġazasız belasız gidip gelmeyi nasip etsin, Allah yolda kötülerle karşılaştırmasın, cümleten ūrlar ossun, sen sā ben selamet.
ÖZÜR İÇERİKLİ DUALAR
Afedersin, afedersin ayıP ettim, afedersin böyüK ayıp ettim, affına sığınırın, beni bağışla/affeyle, ġussura bakma/ġalma, tȫbeler olsun.
YEME İÇME ÜZERİNE SÖYLENEN DUALAR
Āfiyed ossun, āfiyed bal şeker olsun, Allah ağız dadıynan yėdirsin, Allah ağız dadıynan güle güle yėdirsin, Allah keseŋe hallibrām bereketi vėrsin, Allah bin bereket vėrsin, sofrana hallibrām berekete vėre.
DİĞER DUALAR
Evinde gözel gözel otırasın, güle güle otur, güle güle ġullanīn, güle güle oturun, hayırlı ūrlu ossun, tekerine daş dēmiye, Allah kabir azabı çektirmesin, canıŋ cehennem ataşı görmiye, kabrine nur yağa, kabir azabını üzerinden kaldır yā Rabbi, toprānı bol, kabrini gergeniş eyle, Allā esirgiye, Allā kem gözlerden saklasın, Allah nazardan/nazarlādan saklasıŋ, Allah kem nazardan ġorusun, Allah izin vėre, Allān emrinnen, peygamberin kavlinnen, Allān emrinnen, Allah’ın izniynen, birin bin ola, daş diye yaptığın altın olsun, helalinden mal kazanasın, malından mülkünden hayırlar göresin, Allā saŋa da nasip etsin, darısı başıŋa, inşallā~ işallā, maşşallā, bostan gibi döllü olsun gelinimiz.
