Günümüz ebeveynleri, çocuklarına isim seçerken birçok kez düşünüyorlar. Ancak geçmişteki bazı aileler, isim koymak konusunda aynı titizliği göstermemişlerdi. Bu durumda olan çocuklar, garip isimlerle, örneğin “Satılmış”, taşımak zorunda bırakıldılar. “Neden birisi çocuğuna Satılmış adını verir ki!” diye düşünenlerdenseniz, şu yazıyı okumaya devam edin.
Araştırma yaparken, Satılmış’a benzer birçok isimle de karşılaştık. Özellikle kız versiyonu olan “Satı” da aynı anlama sahip. Ancak bu, Anadolu’da çok yaygın bir durum değildir. İnsanlar, genellikle babaannelerinin ve dedelerinin isimlerini çocuklarına verirken, bu tür isimlere pek dikkat etmemişlerdir.
Tabii ki kimse çocuğunun kötü olmasını istemez. Ancak neden böyle isimlerle anılan Satılar veya Satılmışlar olduğunu düşünürseniz, işte sebepler:
Geçmişte hastanelerin bulunmadığı dönemlerde, tıbbi müdahaleler hemen yapılamazdı. Doğal ortamda doğan bebeklerin yaklaşık olarak 4-5’ten biri hayatta kalamazdı. Ardı ardına çocuk kaybetmiş aileler, bu durumun lanetli olduğuna ve kötü bir güç tarafından yapıldığına inanırmış. Bir nevi Şamanizm ritüeli olarak ortaya çıkan bir inanış bu.
Doğan çocuğun, kötü bir güç tarafından öldürüleceğine dair olan inanç, bebeğin başka bir evde büyümesine neden olurmuş. Başka bir evde büyütülen çocuğun kötü ruhlardan arınacağı ve hayatta kalacağı düşünülürmüş. Bu çocuk, daha sonra anne ve babası tarafından satın alınırmış ve “Satılmış, Satılgan, Satı, Satıvaldı, Satındı, Satkın” gibi isimler verilirmiş.
İnanışa göre, yer altında yaşayan kötü bir ruh, çocukları çalmak ve satmak için çalışırmış.
Çocuklarının ölmesini istemeyen aileler, çocuklarına bu tür isimleri vermekte tereddüt etmemişlerdir. Bu geleneksel bir uygulama haline gelmiştir. Bugün bazı bölgelerde, çocuğu olmayan insanlar, bir su başında, büyük bir ağaç altında dilek diler ve bu yerlerde çocukların satıldığına inanırlar. Bu tür bir ibadet şekli olarak kabul edilen bu ritüel sonucunda, şans eseri çocuğu olanlar yine aynı şekilde “Satılmış” veya “Satı” gibi isimler verirler. Bu uygulamanın Amasya’da yaygın olduğu bilinmektedir.
Bu ismin verilme hikayesi temel olarak aynıdır. Anadolu’da çocukları hastalıklardan dolayı kaybeden aileler, bir sonraki doğan bebeğe “Yaşar” ismini vererek çocuğun hayatta kalacağına inandıkları bir tür ritüel gerçekleştirirler.
Özetlemek gerekirse, görüldüğünde alay edilen “Satılmış” veya benzeri isimler aslında ailelerin tek evlatlarını kaybetmemek adına yaptıkları bir uygulamaydı. Eskiden koşullar şu anki kadar uygun olmadığı için doğan bebekler hayatta tutunmada zorluk çekiyordu. Bu yüzden umut bağlamak için bu tür isimlere başvurmak, o dönemin psikoloji açısından önemli bir adımdı.
