Antalya’nın Kepez ilçesi Kirişçiler mevkiide yer alan yer alan Lyrboton Kome antik kentinin Perge bölgesinde yer alan yazıtlarda bir zeytinyağı çiftliği olduğu yazmaktadır. Çam ormanlarının arasında kalan bu antik kent Antalya’da çok bilinmeyen antik kentlerden biridir. 2010’lu yıllarda Türkiye’de ilk kez yapılan arkeopark projesi ile keşfedilen Lyrboton Kome Antik Kenti kazı çalışmalarının ardından gün yüzüne çıkarıldı.
BİNLERCE YILLIK ZEYTİN YAĞI KÖYÜ KEPEZ’DE
Kepez ilçesi Varsak bölgesi sınırlarında keşfedilen Lyrboton Kome antik kenti bir zamanlar bölgede hüküm süren Roma uygarlığının en önemli zeytin ve zeytin yağı üretim tesisiydi. 2 bin 200 yıllık bir geçmişe sahip olan antik kent bölgenin en eski yerleşim yerlerinden biridir.
Bu bölgeye yönelik yapılan araştırmalarda Arete adlı bir rahibenin bu yerleşim yerinin ilk sahibi olduğu biliniyor. Arete bu köyü bir kule yaptırarak ilk zeytinyağı çalışmalarını başlatmış. Dönemin imparatorları olan Domitian ile Perge Artemisine adanan köy zamanla zeytin ve zeytinyağında önemli bir yer haline gelerek zeytin üretiminde adeta bir organize sanayi işlevi görmüştür.
2 bin 200 yıllık zeytinyağı tesisleri o dönemlerde bölgenin en zengin ve büyük kentlerinden olan Perge’ye zeytinyağı üretiyordu. Antik kentin tarihine ilişkin fazla bilgi bulunmasa da buranın Perge’ye bağlı bir köy olarak geçtiği bilinmektedir.
Bölgede yapılan kazılarda çoğunluklu Roma ve Bizans dönemine ait kalıntılara rastlandı.
O dönemler dini inançlarda önemli bir yer tutan Apollon tanrısı adına zeytin hasadı festivalleri düzenlemiştir. Uzak bir geçmişe ışık tutan antik kentte yapılan kazı çalışmaları sonucunda sarnıç, yerleşim yerleri, mezarlıklar, hamam, kule ve kilise gibi yapılara rastlanmıştır. Aynı zamanda kule, kilise ve mezarlıklarda birçok yazıt keşfedilmiştir.
İLK ÇALIŞMALAR
Bölgedeki ilk çalışmaların 1995 yılına dayandığı bilinir ancak antik kentte kapsamlı bir çalışma yapılması 2015 yılında gerçekleşmiştir. O dönemler Kepez Belediyesi Kültür ve Turizm Bakanlığı Antalya Müzesi işbirliği ile bölgede Lyrboton Kome Arkeopark’a yönelik ilk çalışmalar başlatılır.
Antalya ve Kepez’de kültür ve turizm alanında yeni bir soluk getirmeyi amaçlayan projede geniş çaplı kazı ve temizlik çalışması yapıldı.
Kazıların ardından ortaya çıkan antik kent temizlik çalışmaları ile gün yüzüne çıkarıldı. Çok eski bir tarihe ışık tutan bu kalıntıların ilçeye katkı sağlaması açısında bir arkeopark olarak işlev görmesi planlanmıştır.
Arkeopark projesi kapsamında gün yüzüne çıkarılan antik yapıtlar restore edilecek. Bölgedeki yürüyüş yollarının ve çevrenin iyileştirilmesi planlandı. Antik Roma döneminin günlük yaşantılarının canlandırılacağı arkeopark, doğa ve tarih birleşerek ziyaretçilerine uzak bir geçmişe tanıklık etme fırsatı sunuyor.
Günümüzde orman bölgesinin kirletilmesi antik kenti de etkilemiştir. İnsanlar tarafından atılan çöpler ve antik yapıtlara yazılan yazılar bölgenin ününü kötü etkilemektedir.
LYRBOTON KOME ANTİK KENTİNE NASIL GİDİLİR?
Antalya Kepez ilçesi sınırlarında olan antik zeytin yapı köyü çam ormanlarının arasına gizlenmiştir. Varsak Mahallesinde dağ eteklerinde bulunan antik kente şehir merkezinden gelmek yaklaşık 30-35 dakika sürer. Buraya toplu taşıma araçları ile gidilecekse Varsak Mahallesine giden araçlar ile ulaşılabilir. Erkeopark olarak hizmet veren antik kent Kirişçiler Mavkiide yer alır.
CV14, VF01, VS18 gibi sık geçen araçlar bölgeye yakın yerden geçer. Ormanın tepesinde yer alan antik kent ıssız bir konumdadır. Antik kente giden yol rampalı ve engebelidir. Tabelaları takip etmek gerekir
