Antalya dünyada en çok antik kente ev sahipliği yapan tek kent olarak anılıyor. Antalya’da, antik kentlerin terk edilmesi, birçok farklı faktörün birleşimi sonucunda gerçekleştiği biliniyor. Bu faktörler, her kentin kendi tarihsel bağlamına, coğrafi konumuna ve siyasi gelişmelere bağlı olarak değişiklik gösteriyor. Özellikle doğal afetler, ekonomik zorluklar, savaşlar, ticaret yollarının değişmesi, çevresel bozulmalar ve su kaynaklarının azalması gibi nedenler antik kentlerin terk edilmesinde önemli rol oynamış.
PERGE ANTİK KENTİ
Antalya’nın Aksu ilçesinde yer alan geçmiş dönemlerde bölgenin metropolit kenti olarak bilinen Perge, Roma döneminde büyük bir zenginlik ve refah yaşamıştır. Kentin terk edilme süreci ise birçok faktörün birleşimiyle başlamış. Roma’nın Batı ve Doğu Roma olarak ikiye ayrılmasıyla hem siyasi olarak hem de ekonomik olarak güç kaybetmesi bu süreci hızlandırmış. Ticaret yollarının değişimi, Perge’nin önemini yitirmesine neden olurken Akdeniz’e olan konumu giderek uzaklaşmış. Arap akınları ve iç savaşlardan sonra şehrin önemi iyice azalarak köy haline gelmesine neden olmuş. İlerleyen süreçlerde yaşanan depremler, doğal afetler Perge’nin alt yapısına zarar vererek terk edilme sürecini hızlandırmış, Türklerin bölgeye gelmeden önce kent yıkıntıya dönmüş.
ASPENDOS ANTİK KENTİ
Antalya’nın Serik ilçesinde bulunan Aspendos Antik Kenti, döneminde oldukça zengin bir ticaret merkeziydi ancak zamanla ticaret yollarının değişmesi ve buna bağlı olarak deniz ticaretinin azalması nedeniyle önemini giderek yitirmesine neden olmuş. Su kaynaklarının azalması ve kente su sağlayan kanalların hasar görmesi, kentteki tarım üretimini ve dolayısıyla nüfusun yaşam koşullarını olumsuz etkilemiş. Bizans döneminde ise bölgedeki siyasi istikrarsızlıklar ve güvenlik sorunları, halkın daha güvenli alanlara göç etmesine ile sonuçlanmış. Aspendos, bu süreçte kademeli olarak terk edilirken sadece tiyatrosu gibi bazı yapılar zamanla kullanılır halde kalmış.
SİDE ANTİK KENTİ
Antalya’nın Manavgat ilçesinde bulunan Side Antik Kenti, Akdeniz kıyısındaki konumu nedeniyle uzun yıllar boyunca önemli bir liman kenti olarak yaşamına devam etmiş. Kentin ekonomisi büyük ölçüde deniz ticaretine ve korsan faaliyetlerine dayandığını tarihi bilgilerde yer alıyor. Roma döneminin sonlarına doğru, korsan faaliyetlerinin azalması ve liman ticaretinin başka bölgelere kayması Side Antik Kenti’nin de sonunu yavaş yavaş hazırlamaya başlamış. Limanın zamanla kumla dolması ve kullanılmaz hale gelmesi de kentin terk edilme sürecini hızlandırmış. Bizans döneminde Side, Arap akınlarından dolayı büyük yıkıma maruz kalmış. Halkın büyük bir kısmı iç bölgelere göç etmiş ve Side, zamanla terk edilmiş bir kent haline gelmiş daha sonra ise Türklerin kademeli olarak bölgeye gelmesiyle yeniden yaşanılan bir merkez olmasını sağlamış. Bu süreç günümüzde ise turistik ve kültürel bir alan haline gelmesi ile sonuçlanmış.
OLYMPOS ANTİK KENTİ
Olympos, Antalya'nın Kumluca ilçesinde yer alan ve özellikle korsanlar için önemli bir sığınak olan antik bir kent olarak biliniyor. Roma İmparatorluğu'nun bölgedeki korsanları kontrol altına almasıyla, Olympos'un stratejik önemini büyük oranda azaltmış ve hemen hemen yaşamsal faaliyetlerini düşürmüştür. Kent, deniz ticaretine dayalı ekonomisini kaybetmesinin yanı sıra bölgede sıkça yaşanan depremler ve diğer doğal afetler, kentin altyapısına zarar vermiş. Bizans döneminde ise Olympos, dini bir merkez olarak kullanılmaya devam etse de bu dönemde bile nüfusu önemli ölçüde azalmıştı. Sonunda, Orta Çağ'da kentin tamamen terk edildiği ve ormanlarla kaplandığı görülmüş.
PHASELİS ANTİK KENTİ
Phaselis, Antalya’nın doğusunda yer alan Kemer ilçesinde bulunan bir liman kenti olarak yaşamını sürdürmüş. Phaselis’in terk edilmesindeki ana nedenlerden biri, limanının kullanılmaz hale gelmesi ve zaman içerisinden denizden gelen kumların limanı doldurması da etkili olmuş. Kumun limana dolmasıyla birlikte, deniz ticaretini neredeyse imkânsız hale getirmiş. Bizans döneminde bölgeye yönelik Arap akınları, halkın güvenliğini tehdit etti ve kentin savunmasız hale gelmesine yol açmıştır. Kentte yaşayanlar daha güvenli yerlere göç etmeye başlamış ve Phaselis, yavaş yavaş terk edilmiş. Su kaynaklarının azalması ve bölgedeki tarım faaliyetlerinin zayıflaması da kentin terk edilmesinde etkili olmuş.
TERMESSOS ANTİK KENTİ
Termessos, Antalya’nın kuzeyinde Döşemealtı’nda bulunan bir antik kent. Bu kentin terk edilmesinin ana nedenlerinden biri, coğrafi konumunun zamanla bir avantajdan çok dezavantaja dönüştürmüş. Termessos, yüksek dağlar üzerinde inşa edildiği için savunma açısından güçlü olmasına rağmen su kaynaklarına ulaşma sorunu nedeniyle büyük susuzluğa neden olmuş. Roma ve Bizans dönemlerinde su kaynaklarıyla ilgili yaşanan sorunlar, kentin tarım yapmasını ve nüfusun artmasını da engellemiş. Ayrıca, ticaret yollarının değişmesi ve dağlık alanların ticaret açısından cazibesini yitirmesi, Termessos'un ekonomik olarak çökmesine yol açmış. Zamanla halk, su kaynaklarına ve daha verimli topraklara sahip olan bölgelere göç etmiş ve Termessos terk edilmiş.
