Antalya’daki orman yangılarına yönelik yapılan araştırmada yangınların zamansal ve mekânsal dağılışları ortaya konulmuş, doğal ve beşeri etmenlerle ola n ilişkisi belirlenerek çalışma sahasında yüzey sıcaklıklarının dağılış eğilimleri ortaya konularak yangınlarla olan ilişki belirlenmiş. Yasin Furkan Şenlik, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı’nın Fiziki Coğrafya Bilim Dalı Yüksek Lisans öğrenci olarak ‘Antalya İlinde Orman Yangınlarının Farklı Parametrelerle İlişkisi’ adlı çalışmasında bu süreçleri ele almış. Antalya 2000 yılından itibaren şiddetli yangınlarla mücadele derken en büyüğünü 2021 yılında yaşamıştır.
24 YILIN EN BÜYÜK YANGININDA ORMANLAR KÜL OLDU
Türkiye’nin en fazla orman varlığına sahip ili olarak anılan Antalya’da her yıl birçok kez orman yangını görülmüş ve müdahale edilmiştir. Yangınların büyüklüğü ve yanan orman alanı bu yangınlar için önemli oluşturuyor. Özellikle 2008 ve 2021 yıllarında birçok yıla oranla az yağın olsa da yanan orman sayısı tüm yıllardan daha fazla olduğu ortaya çıkmıştır. 2021 yılında yaşanan büyük yangın felaketinde yanan orman sayısı son 24 yılın toplamından daha fazla orman sahasının zarar görmesine ve yangınlarda rekor olarak açıklanmıştı.
5 AY KRİTİK ÖNEM TAŞIYOR
Yangınlar belirlenen haziran ve ekim ayları aralığında yoğun olarak yaşanıyor. Yangınlar bu aylarda yüzde 78 oranına kadar çıkıyor. Son 24 yıl içerisinde bakıldığında yanan orman sahalarının yüzde 99’unun bu beş ay içerisinde yandığı belirlenmiş. Temmuz ayı diğer aylara oranla daha büyük bir risk oluşturuyor. Yangınların yüzde 17’sinin bu ayda gerçekleştiği, yanan alanların yüzde 78’sinin yine bu ayda yandığı tespit edilmiş. Yangın sayılarının en az yaşandığı yer ise kuzeydoğu ve kuzeybatıda yer alan dağlık ve çıplak sahalarda, kumul alanlarda ve şehirleşmenin çok yüksek olduğu yerlerde yaşandığı, yangınların sayısının 10’un altında olduğu belirlenmiş. En fazla sayıda yangının ise turistik bölgelerde, kızılçam gibi önemli ağaçların olduğu sahalarda yaşandığı buradaki sayıların 80 ila 140 arasında değiştiği görülmüş.
YANGINLARIN YÜZDE 87’Sİ İNSAN KAYNAKLI
Orman yangınları incelendiğinde iki etmen öne çıkıyor. Doğal ve beşeri etmenler yangının tetikleyicisi durumda yer alıyor. Yangınların yüzde 68’inin kızılçam ormanlarında gerçekleşiyor. Eğim, bakı, yükselti gibi topografik etmenler önemli yangınların meydana gelmesinde önemli bir rol oynuyor. Orman yangınlarının yüzde 72’si 0-700 aralığında, yüzde 68’inin yüzde 5-50 arasındaki eğim gruplarında yüzde 47’sinin ise güney, güneydoğu ve güneybatı bakılarda meydana geldiği görülüyor. Orman yangınlarının yüzde 87’sinin insandan kaynaklanan yangınlar olarak belirlenmiş. Yangın sezonu içerisinde yangınların yüzde 8’inin yollara 0-100 metre mesafede yüzde 13’ünün enerji nakil hatlarına 0-100 metre mesafede, yüzde 15’inin yerleşim yerlerine 0-500 metre mesafede, yüzde 17’sinin ise piknik-mesire ve kamp alanlarının 3 kilometrelik yarıçapında meydana geldiğini tespit edilmiş.
KIZILÇAMIN OLDUĞU YERLER RİSK ALTINDA
Yangın risk haritasında belirlenen yerler yoğunlukla kızılçam ormanlarının yayılış gösterdiği sahalar olarak belirlenmiş. Bu sahaların bulunduğu ilçelere bakıldığında ise Manavgat, Serik, Gazipaşa, Alanya, Kumluca ve Kemer ilçelerinde yoğun olarak görülüyor. Korkuteli, Elmalı ve İbradı yükseltinin fazla olması ve orman örtüsünden yoksun olması nedeniyle yangın riski en az seviyede oluyor.
SICAKLIK FARKLARI FAZLA
Antalya’da 2000-2024 yılları arsında haziran ve ekim ayları arasında sıcaklıklar -4 ila 50 derece arasında değişiklik göstermiş. En yüksek sıcaklıklar Aksu Ovası ve Antalya Tufaları sahası Bey Dağları ile Ak Dağlar arasında kalan depresyon sahalarında tespit edilirken en düşük ise dağların en yüksek seviyelerinde görülüyor. Eğilimlere bakıldığında gündüz ve gece saatlerinde anlamlı yükseliş, düşüş gözlemlenmiştir. Görülen yangınların yalnızca üçünde yüzey sıcaklıklarıyla ilgili anlamlı ilişki tespit edilirken diğer yangınlarda yüzey sıcaklıklarıyla ilgili bir ilişki bulunamamış.
İŞTE ÖNLEMLER
Antalya’da yangınların önlenmesi için belirli yollar bulunuyor. Bunlar ise şu biçimde;
Koruyucu tedbirler alınarak orman yangınların önüne geçilmesi ve sayısının azaltılması
Eğitim verilerek insandan kaynaklı yangınların düşürülmesi
Yasal tedbirlerin alınması bu konuda büyük caydırıcı uygulamaların yapılması
Toplum ile orman ilişkisinin sağlanması
Riskli sahaların temizliğinin yapılması
Yangınların nedenlerini tespit edilmesi
Önleyici tedbirlerin alınarak hızlı müdahale edilmesi
Yangın riski haritalarının yapılması ve tehlikeli alanların tespit edilmesi
Yangına hassas sahalarda ağaçlandırma yapılırken özenli ve dikkatli olunması
Yangın olasılığının yüksek olduğu yerlerde emniyet yol ve şeritlerinin bölünmesi
Orman yangınlarının gözetlenmesi
Orman yangınlarının tespit edildikten sonra haberleşmenin sağlanması
Yangına ilk ve erken müdahale için araç ve ulaşım ağına sahip olması
Yangınlara müdahale için personel yetiştirilmesi
Ekiplerin uygun donanım ile riskli sahalara mevzilendirilmesi
Su teminin sağlanması
Meteoroloji istasyonlarında erken uyarı sisteminin bulunması
Uydu teknolojilerinden yararlanılması
Söndürme çalışmalarının hız kazanması
Yangınlara yönelik organizasyonun sağlanması
Yangın amirinin yangını söndürmeyi yönetmesi
Yangın araçlarının söndürme çalışmaları için uygun ve yeterliliğinin olması
Yangın söndürme metot ve stratejilerinin oluşturulması
Yangının kontrol altına alınması ve gözetlenmesi
Yangın söndürüldükten sonra raporların yapılması ve bölgenin yeniden yeşillendirilmesi
