Antalya’da yapılan çalışmada kırsal nüfusta su tüketimi ve kullanımı ortaya çıkarıldı. Selma Demirtaş’ın “Kırsal Nüfusta Su Tüketimi ve Kullanımını Etkileyen Faktörlerin Analizi: Antalya İli Uygulaması” adlı yüksek lisans bitirme tezinde kırsalda su tüketimine dair sonuçlar bulundu.
Çalışmada hane halkının daha çok erkeklerden daha az kadınlar oluştuğu, genç ve orta yaş bireylerin daha ağırlıkta olduğu görülmüş. Medeni açıdan büyük bir oranı evli olan çalışmaya katılanların su tüketimine etkili belirgin bir faktör olarak değerlendiriliyor. Aile nüfusu arttıkça su tüketimlerinde azalma yaşanıyor. Hane halkının yüzde 35,8’i ilkokul mezunu, lise mezunu yüzde 29,2 oranında, üniversite-yüksek lisans mezunu ise yüzde 23,3 oranında belirlendi. Eğitim seviyesi bireylerin tutum ve davranışlarını etkileyen önemli faktör olarak görülüyor.
HANE HALKI DÜZEYİNDEKİ EVSEL SU TÜKETİMİNE AİT SONUÇLAR
Hane halkının yüzde 39,2’si ambalajlı su, yüzde34,2’si ise musluk suyundan içme suyu ihtiyacını gideriyor. Ambalajlı su hiç kullanmayanların oranı ise yüzde 33,3 çıktı. Hane halkı günlük ortalama 5 ya da 6 bardak su içiyor. İçme dışındaki su kullanımları ise normal düzeyde olduğu görülüyor.
Hane halkı, musluk suyunu ağırlıklı olarak mutfak, banyo ve tuvalet gibi alanlarda kullanıyor. Su israfına yol açan elde bulaşık ve çamaşır yıkama gibi uygulamalar, bazı haneler tarafından günlük olarak yapılıyor. Günlük rutin su kullanımları arasında banyo yapma, tıraş olma ve diş fırçalama gibi işlemler yer alırken; avlu ve bahçe yıkama işlemleri genellikle haftada bir, araç yıkama ise on beş günde bir gerçekleşiyor.
Konutlarda su kullanımı, sabah ve akşam saatlerinde yoğunlaşıyor. Gün içerisinde su kullanımının daha düşük seviyelerde kalması, hanede çalışan bireylerin varlığı ile ilişkilendiriliyor.
Çoğu hane, suyun tekrar kullanımına yönelik bir uygulama yapmamakta; sadece küçük bir kesim kullanılmış suyu tuvalet temizliği veya bitki sulama gibi amaçlarla değerlendiriliyor. Gri su kullanımı veya yağmur suyu depolama gibi konularda hanelerin bilinçlendirilmesinin faydalı olacağı düşünülüyor.
ÇOĞUNUN SU FİYATLARINDAN HABERİ YOK
Hane halkı, musluk sularının genel kalitesini orta seviyede olarak değerlendirirken, musluk suyu ücretleri hakkında çoğu kişi bilgi sahibi değil. Su faturası tutarları ise haneler arasında çeşitlilik gösteriyor.
Hane halkı, musluk sularında en çok su kesintisi, tazyik düşüklüğü ve klor kaynaklı beyaz tabaka sorunlarıyla karşılaşıyor. Bölgenin karstik yapısı ve yeraltı sularının yoğun kullanımı bu sorunları etkiliyor; bu nedenle yetkililerin bilgilendirilmesi ve şebeke altyapısının yenilenmesi gerektiği belirtiliyor.
Bazı uygulamaların su israfına yol açtığı görülüyor. Hane halkı, çamaşır ve bulaşık makinelerini tam dolu çalıştırmıyor, hortumla temizlik yaparken ve diş fırçalarken suyu açık bırakıyor. Ancak el yıkama, su sızıntısına dikkat etme ve damlayan muslukları tamir ettirme gibi işlemleri sıklıkla yapıyor. Su tasarrufu konusunda beklenen düzeyde bir bilinç geliştirmiyor ve bu konuda daha fazla çaba gösterilmesi öneriliyor.
TASARRUF YAPMAYAN DA VAR
Hane halkının çoğunluğu duş şeklinde banyo yapıyor, su israfına neden olan küvet ve kova kullanımı ise düşük oranda kalıyor. Hane halkı, su tasarrufu gerektiğinde kullanımda yüzde 25 azalma sağlayabileceğini belirtiyor, ancak hiç tasarruf yapmadığını söyleyenler de bulunuyor.
Toplumun suyu bilinçli kullanımı konusunda yeterince bilgilendirilmediğini düşünüyorlar. Su kullanım alışkanlıklarını normal bulanlar kadar israf olduğunu düşünenler de mevcut. Arızalı muslukların sensörlü veya tasarruflu olanlarla değiştirilmesinin bir miktar etkili olduğunu düşünüyorlar.
En çok barajlardaki su seviyesinin azalması, kuraklık, çevre kirliliği ve hijyen konularında endişe duyuyorlar; içme suyundan geçen hastalıklar ise en az endişe duydukları konu oluyor. Bugünkü içme suyu kaynaklarını yeterli buluyor, ancak gelecekte içme suyu sorunu yaşayacaklarını düşünüyorlar; bu da farkındalıklarının yüksek olduğunu gösteriyor.
17 FAKTÖR ÖNEMLİ
Hanehalkının su tüketimini etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla yapılan analiz sonucunda, evsel su tüketiminde etkili olan 17 faktör belirleniyor. Bu faktörler arasında Musluk Suyu Kalitesi, Su Konusuna Duyarlılık, Su Hizmeti, Su Tasarrufu ve Eğitime Duyarlılık, Bölgesel Su Potansiyeli, Su Kıtlığı Endişesi, Konutun Özellikleri, Musluk Suyuna İlişkin Sorunlar, Faturalandırma Hizmetindeki Aksaklıklar, Su Kesintileri, Su Miktarında Azalış, Sağlık ve Fiyata Duyarlılık, Su Sorunu, Konut Yaşı, Su Tüketim Bilinci, Yasal Tanımlamalar ve Su Kullanım Alışkanlığı yer alıyor.
TARIMDA SU KULLANIMINA AİT SONUÇLAR
Hane halkının yarısı en az 20 yıldır aynı yerde yaşıyor ve çoğunluğu ana geçim kaynağı olarak üreticilik yapıyor. Hepsi sulu tarımla bitkisel üretim yapıyor ve ağırlıklı olarak örtüaltı, narenciye ve meyvecilik ile uğraşıyor; en fazla kazancı ise örtüaltı üretiminden sağlıyor.
Üreticiler girdilerini genellikle zirai ilaç bayileri ve Tarım Kredi Kooperatifleri’nden alıyor ve fiyatları çok pahalı buluyor. Ürün fiyatlarını ise düşük görüyor ve Covid-19 sürecinin kendilerini olumsuz etkilediğini belirtiyor.
Üreticilikten orta düzeyde memnun olanların oranı yüksek çıkıyor. Girdi maliyetleri ve destek eksikliği gibi faktörler, üreticileri olumsuz etkiliyor ve bu sorunların çözümü için adımlar atılması gerektiği düşünülüyor.
TOPRAK VE SU ANALİZİ YAPANLAR AZ
Toprak ve su analizi yaptıran üretici sayısı düşük kalıyor, bu da konuyla ilgili bilinç eksikliğini gösteriyor. Üreticilerin çoğunluğu modern sulama yöntemlerini kullanıyor ve yüzey sulamanın az olması olumlu karşılanıyor. Yüzey sulama yapan üreticiler, bütçe yetersizliği ve yüksek kurulum maliyetleri nedeniyle modern yöntemleri tercih etmiyor, ancak bu maliyetler karşılanırsa geçiş yapabileceklerini ifade ediyor.
GELENEKSEL SULAMANIN KÖTÜ OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYORLAR
Üreticilerin yüzde 75’i geleneksel sulamanın aşırı su kullanımına ve yeraltı suyunun azalmasına yol açtığını düşünüyor. Ayrıca, hastalık, zararlı ve yabancı ot artışına neden olduğu görüşüne yüzde 50’den fazla katılım sağlanıyor. Genel olarak, geleneksel sulamanın dezavantajları konusunda bilgi düzeyi orta seviyede bulunuyor; her iki sulama yönteminin avantaj ve dezavantajları hakkında bilgilendirme ihtiyacı gözüküyor.
Modern sulama yöntemi kullanan üreticiler, devlet desteğinin etkili olduğunu düşünmüyor. Modern sulamanın her tür arazide uygulanabilirliği ve istediği saatte sulama yapabilme imkânı ise etkili bulunuyor.
SABAH VE AKŞAM SAATLERİNDE SU ETKİN KULLANILIYOR
Üreticiler tarımsal sulamada yeraltı suyunu kullanıyor ve genellikle sabah erken ve akşam saatlerinde sulama yapıyor. Sulama sıklığı ve süresi bitki su ihtiyacına ve iklim koşullarına göre değişiyor. Örtü altı üretimde su verimli kullanılıyor, ancak geleneksel sulama yapan narenciye ve meyve üreticilerinin sulama süreleri uzun oluyor.
Üreticiler, kullandıkları su için ücret ödüyor, ancak su ücretinin birim fiyatı hakkında bilgi sahibi değiller. Tarımsal sulama konusunda bilgi düzeylerini orta seviyede değerlendiriyorlar ve eğitim eksikliği, bilgi düzeyinin orta seviyede kalmasına neden oluyor. Eğitim imkanlarının artırılması gerektiği düşünülüyor.
İKİ İLÇE ARASINDA FARK VAR
Üreticilerin yarısından fazlası, tarımsal sulama altyapısındaki eksiklikler ve bilgi yetersizliğinden dolayı aşırı su kullanıldığını belirtiyor. Yüzey sulama yöntemlerinin az olması ve drenaj sorunları da su kullanımını etkileyen faktörler olarak görülüyor. Bölgesel farklılıklar, su kaynaklarının kullanımında farklılıklar oluşturuyor; Demre’de yeraltı suyu, Serik’te ise kanalet kullanılıyor.
Tarımsal su kullanımında tasarruf sağlamak için kısmen de olsa önlem alan üreticilerin oranı yüzde 75 civarında. Bu önlemler arasında modern sulama yöntemlerinin tercih edilmesi, günün erken ve geç saatlerinde sulama yapılması ve bahçe-sera sulama işlemleri öncesi ve sonrası kontroller yer alıyor. Bu uygulamaların yüksek oranda yapılması, üreticilerin su tasarrufuna duyarlı olduklarını gösteriyor. Ancak yağmur suyu depolama, evsel suların biriktirilmesi ve kuraklığa dayanıklı çeşit kullanımı gibi önlemler düşük oranlarda uygulanıyor. Bu konularda üreticilerin bilgilendirilmesi ve desteklenmesi gerekiyor.
GELECEKTE SORUN YAŞANACAĞINI DÜŞÜNENLER ÇOK
Kamuoyuna yansıyan olumsuz tarımsal su haberleri üreticileri büyük ölçüde etkiliyor. Bölgesindeki tarımsal su potansiyelini yeterli bulan üretici oranı yüzde 71,5, Türkiye genelinde ise yüzde 49,5 olarak görülüyor. Üreticiler, tarımsal sulama konusunda hem bugün hem de gelecekte sorun yaşanacağı düşüncesine yüksek oranda katılıyor.
Üreticilerin karşılaştığı en önemli sorun su yetersizliği, ardından su tuzluluğu ve su kireçliliği geliyor. Sorunların çözümü için üreticilerin su kullanım bilincinin artırılması gerektiği düşünülüyor. Tarım sektörü suyu en fazla kullanan sektör olduğundan, bu sorunların çözümü hem üreticilere hem de ülkeye olumlu katkı sağlayacaktır.
ÇOĞU ÜRETİCİ SULAMA İÇİN DESTEK YA DA KREDİDEN YARARLANMAMIŞ
Üreticilerin yarısı modern sulama yöntemi için hibe desteği ve uygun faizli banka kredilerinden haberdar değil. Çoğu üretici sulama ile ilgili destek veya kredi imkanlarından yararlanmamış. Kredilere ve hibeye istekli oldukları ancak mevcut miktar ve koşulları yeterli bulmadıkları ortaya çıkmıştır.
Covid-19 salgını, tarımsal faaliyetleri en çok etkilemiş ve su kullanımlarını artırmış. Hasat döneminde kapanmalar nedeniyle ürünlerin satılamaması ve fiyat düşüklüğü gibi sorunlar yaşanmış, ancak tarımsal sulama faaliyetini az ölçüde etkilemiş.
TARIMSAL KULLANIMDA 15 FAKTÖR ETKİLİ
Su kullanımını etkileyen 15 faktör şunlardır: Su ve Sulama Konusunda Eğitim Programları, Geleneksel Sulamanın Dezavantajları, Modern Sulamaya Yönelim Nedeni, Tarımsal Su Kaygısı, Tarımsal Su Miktarı, Modern Sulamanın Üretim Faydası, Girdi Kullanımında Tasarruf, Tarımsal Sulama Bilinci, Üretici Memnuniyeti, Kredi ve Hibe Desteğine Duyarlılık, Tarımsal Su Ücreti, Üretici Geliri ve Deneyimi, Modern Sulamada Devlet Desteği, Sulama Desteği İstekliliği, Tarımsal Sulama Altyapısı.
Kırsal alanda su tüketim ve kullanım davranış profillerini belirlemek amacıyla yapılan Cluster analizi sonucunda iki ana segment ortaya çıkmış. Bu segmentler arasındaki farklılıklar grup ortalaması tekniği ile belirlenmiş. Her iki segmentteki hane halkı ve üretici özellikleri farklılık gösteriyor.
UYGUN STRATEJİLER BELİRLENMESİ ÖNEMLİ
Bu çalışma sonucunda, her iki segmentin evsel ve tarımsal su tüketim duyarlılıklarını ve tasarruf düzeylerini artıracak uygulamaların geliştirilmesi gerektiği vurgulanıyor. Karar vericilerin, her iki segmentin özelliklerine uygun stratejiler belirlemesi önemlidir. Ayrıca, yapılan Ki-kare testinde üretici memnuniyeti ile tarımsal su kullanım bilinci, üretici memnuniyeti ile tarımsal sulama bilgi düzeyi ve musluk suyuna ilişkin sorunlar ile ambalajlı su tüketimi arasında yüzde 5 önem seviyesinde anlamlı ilişkiler olduğu görülüyor.
