17. yüzyılın en önemli seyyah ve yazarlarından biri olan Evliya Çelebi, yaşadığı dönemde çeşitli seyahatler gerçekleştirmiş ve buralar hakkında yazılar kaleme almıştır.
Evliya Çelebi’nin bu geziler sonucu kaleme aldığı en önemli eseri olan Seyahatname ise günümüze ışık tutmaktadır. Bu esere göre Evliya Çelebi’nin nereleri gezdiği ve gezdiği yerler hakkındaki detaylar hakkında bilgi sahibi olabiliyoruz.
Esere göre Evliya Çelebi’nin seyahat ettiği şehirlerden biri de Mersin ve çevresidir. Peki, tam olarak Evliya Çelebi Mersin'de nereleri gezdi? İşte, ayrıntılar…
Evliya Çelebi'nin Mersin'de Gezdiği Yerler Nereler?
Evliya Çelebi, Osmanlı dönemi seyyahı olup ülkeyi karış karış gezmiş ve bunun üzerine notlar almıştır. Seyahatname eserine göre Mersin’i de ziyaret ettiği görülen Evliya Çelebi, burada çeşitli köy ve kaleleri de gezip görmüştür.
Evliya Çelebi’nin Mersin’de seyahat ettiği bazı yerler günümüzde bulunamasa da kaleme aldığı bazı yerler hakkında da bilgi sahibi olmak mümkündür. Buna göre, Evliya Çelebi'nin Mersin'de gezdiği yerler hakkındaki ayrıntılara yer verdik…
Evliya Çelebi Mersin'de nereleri gezdi sorusunun cevabı aşağıdaki gibidir:
- Silifke Kalesi
- Ak Liman Kalesi
- Ağaz Köyü
- Tirsendi Köyü
- Kara Görgüs Kalesi
- Erdemoğlu Köyü
Evliya Çelebi Mersin'de gezdiği yerlere kısaca göz atalım…
Silifke Kalesi
Evliya Çelebi’nin Mersin’de gezdiği yerler arasında ilk sırada Silifke Kalesi bulunmaktadır. Mersin’in Silifke ilçesinde yer alan Silifke Kalesi, günümüzde hala varlığını sürdürmektedir. Fakat Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesinde bahsettiği halinden biraz da olsa farklıdır.
Kale günümüzde, etrafı hendeklerle çevrilidir ve 185 metre yükseklikte yer almaktadır. 29.000 metrekarelik bir alana yayılan Silifke Kalesi toplamda 16 burçtan oluşmaktadır.
Evliya Çelebi’nin tasvirine göre ise Silifke Kalesi şu şekildedir:
“Yalçın kayalı ve bir tarafı topraklı yüksek tepe üzerinde havalesiz, sağlam ve dayanıklı bir kaledir ve badem şekilli şeddadi taş yapıdır. Dört tarafı 1.300 adım küçük kaledir ve 23 kuledir. Kıbleye nazır bir kapısı vardır, içinde 60 toprak örtülü hanesi vardır. Asla hendeği yoktur, zira yalçın dağ üzere inşa olunmuştur. İçinde bir camii var, Sultan Bayezid Han’ındır. Dizdar ve neferler burada otururlar… Ve (—) adet mihraptır. Üçü camidir, gerisi mescitlerdir. Çarşı içinde eski yapı Sultan Alâeddin Camii, eski tarz bir alçak minareli camidir. Kâfir işgal ettiğinde minaresini yıkmıştır. Fetihten sonra minaresi alçak yapılmıştır. Ramazan Ağa Mescidi, Urup Mahallesi Mescidi ve Bozkır Mescidi, bildiklerimiz bunlardır.”
Evliya Çelebi Seyahatnamesinde bahsedilen camii 2012 yılında Silifke Kalesi içinde yapılan kazılar sonucu ortaya çıkmıştır ve kalenin içinde önceden bir cami olduğu kanıtlanmıştır.
Ak Liman Kalesi
Evliya Çelebi Silifke’den ayrıldıktan sonra bir sonraki durağı olan Ak Liman Kalesine ulaşır. Evliya Çelebi’nin 4 saat süren yolculuğundan sonra vardığı bu kale günümüzde hala varlığını sürdürmektedir. Taşucu mahallesinde deniz kenarında yer alan Ak Liman Kalesi bir Osmanlı dönemi eseri olarak bilinmektedir.
Evliya Çelebi’nin kaleme aldığı Seyahatname eserinden alınan bilgilere göre, daha önce Venedikliler tarafından inşa edilmiştir fakat daha sonra Karamanoğulları bu kaleyi tahrip etmiştir. Çelebi’nin söylemine göre ise tahrip üzerine kalenin kullanımın gerekli olduğu görülmüş ve Kıbrıs Fatihi olarak anılan II. Selim zamanında, Lala Mustafa Paşa tarafından onarılmıştır.
Ağaz Köyü
Evliya Çelebi Ak Limana uğradıktan sonra Kıbrıs Kadısı İbrahim Efendi ile birlikte Kıbrıs’a gitmek için yola çıkar fakat bu sırada korsan saldırısına uğrayarak geri dönmek zorunda kalırlar. Ak Limana geri dönmek zorunda kalan Evliya Çelebi daha sonra 8 saatlik bir yolculuk sonucu Ağaz Köyüne ulaşmıştır.
Evliya Çelebi, suhtelerin çıkardığı baskın sonucu Ağaz Köyünde kalamamış ve deniz kıyısında geçirdiği 6 saatlik bir yolculuk sonucu dağ başında yer aldığını söylediği Tirsendi Köyüne ulaşmıştır.
Evliya Çelebi’nin sadece ismini geçtiği Ağaz Köyü günümüzde nerede olduğu bilinmemektedir. Fakat Evliya Çelebi’nin tasvirlerine göre bu köyün Göksu Nehri’ne yakın bir yerlerde konumladığı düşünülmektedir.
Tirsendi Köyü
Evliya Çelebi’nin Mersin’de gezdiği yerler arasında Tirsendi adında bir köy de yer almaktadır. Fakat günümüzde Mersin’de bu isme sahip bir köy bulunmamaktadır.
Evliya Çelebi, Ağaz isimli köyden yola çıktıktan sonra denizler ve nehirler aştıktan sonra Tirsendi isimli köye ulaştığı yazmaktadır. Bu bilgilerden yola çıkıldığında Susanoğlu’na yakın bir yerlerde olduğu tahmin edilse de net bir bilgiye ulaşılamamıştır.
Kara Görgüs Kalesi
Evliya Çelebi’nin Seyahatname isimli eserinde Kara Görgüs Kalesi olarak bahsettiği kale günümüzdeki Mersin Kızkalesi’dir. Evliya Çelebi’nin söylemine göre bu bölgede hanlar, hamamlar, 700’den fazla cami, tekkeler, medreseler ve mescit gibi yapılar bulunmaktadır.
Evliya Çelebi’nin bahsettiği Kara Görgüs Kalesinin günümüzdeki Kızkalesi olduğu tespit edilse de bu bölgede bahsettiği yapılar bulunmamaktadır.
Bahisi geçen Kızkalesi ise Mersin’in Erdemli ilçesinde yer alan ve günümüzde binlerce kişi tarafından ziyaret edilen tarihi bir yapıdır. Kızkalesi, karadan yaklaşık 600 metre uzaklıktaki küçük bir ada üzerinde konumlanmaktadır.
Erdemoğlu Köyü
Evliya Çelebi’nin Mersin’de gezdiği ve bahsettiği yerlerden biri de Erdemoğlu Köyüdür. Fakat bahsettiği diğer köyler gibi bu köyün de yeri tam olarak tespit edilememiş veya isim değişikliği sebebi ile bulunamamıştır.
