Sevgili okurlarım bir tiyatrosever olarak bugün size tiyatronun geçmişi ile ilgili bir yazı yazmak istedim. Tiyatro sanatının temelleri çok eski tarihlere dayanıyor. Yapılan ilk tiyatro gösterisi, Yunan Tanrısı Dionysos adına yapılan dinsel törenlerdir. MÖ 534 yılında Atina şehrinde ilk tiyatro gösterisi yapılmıştır. Antik çağda tiyatro sadece üst sınıfın gidebileceği özel etkinliklerdi. Yunan Tanrısı Dionysos’u onurlandıracak kişi özel olarak seçilir ve bu kişi özel oyunlar sergilerdi. Antik Çağ’da tiyatro gösterisi yapan kişiler üst sınıflardan seçilmekteydi. Tanrı adına gösteri düzenleyen kişi, sosyal statüsünü arttırma şansı bulurdu. Kişinin hazırladığı gösteriler, amfi tiyatro adı verilen sahnelerde canlandırıldı. Ülkemizde de tiyatroların yapıldığı amfitiyatrolar mevcuttur. Eski çağlarda tiyatroya önem verildiği, bu amfitiyatroların büyüklüğü ile anlaşılmaktadır. Büyük bir seyirci kitlesi, burada düzenlenen oyunları izlemek için toplanır ve gösterileri merak içinde izlerdi. Eski dönemlerde, günümüzde olduğu gibi maske veya kostüm bulunmazdı. Tiyatro gösterisi yapan kişiler ellerinde tuttukları maskeleri kullanırdı. Ağlayan ve gülen yüz maskeleri bu dönemlerden günümüze kadar gelerek tiyatronun sembolü olarak karşımıza çıkar. Tiyatrosanatını diğer sanat türlerinden ayıran özelliklerden biri de gösterime dayalı olmasıdır. Şiir, roman ve hikaye gibi edebi eser olmasına rağmen sadece okunmak için değil göstermek için yazılan eserlerdir. Ülkemizde Tanzimat döneminden önce meddah, Karagöz ve orta oyunu olarak tiyatro gösterileri sergilenmiştir. Modern anlamda tiyatro gösterileri, Tanzimat döneminden sonra başlamıştır. Namık Kemal, Direktör Ali Bey, Ahmet Vefik Paşa gibi önemli sanatçılar, tiyatro sanatına yönelik çalışmalar yapmıştır. İlk Türk tiyatro eseri, 1859’da Şinasi tarafından yazılan Şair Evlenmesi’dir. Tanzimat’ın ikinci döneminden sonra tiyatro sanatında gerileme meydana gelmiştir. Servet-i Fünun ve Fecr-i Ati döneminde duran tiyatro, Cumhuriyet döneminde gelişerek günümüzdeki önemine ulaşmıştır.
TERİMLERİ
Tiyatro terimlerini bilmek, tiyatro sanatını yakından tanımamıza yardımcı olur. Tiyatro sanatında kullanılan pek çok terim bulunur. Gelin bu terimlere hep birlikte göz atalım. Adaptasyon: yabancı dilde yazılmış eserleri, yerli adlar kullanarak yeniden düzenleme veya çevirme işlemine denir. Aktör: Erkek tiyatro sanatçılarına verilen isimdir. Aktris: Kadın tiyatro sanatçılarına verilen isimdir. Dekor: Tiyatro gösterimi sırasında sahne değiştirmek için kullanılan nesnelere denir. Bale: Dans ve ritmik hareketler ile yapılan müzikli gösterilerdir. Doğaçlama: Oyuncuların yazılan metne bağlı kalmadan içinden geldiği gibi konuşmasına verilen isimdir. Diyalog: Oyunlarda iki veya daha fazla kişinin konuşmasına denir. Dram: Hayatın acılı yanlarının metne uyarlanarak, izleyicilere sunulduğu gösterilerdir. Dublaj: Yabancı dilde yazılmış olan eserlerin çevirisinin yapılması ve uyarlanmasıdır. Entrik unsur: Yazılan tiyatro metinlerinin izleyicilerde merak uyandıracak şekilde olmasına verilen isimdir. Meddah: Taklitler yaparak insanları güldüren ve hikayeler anlatan kişilere denir.
