Turizm her kişinin temel hakkı olarak bilinir ve herkesin bu haktan yararlanması sağlanır ancak erişebilirlik konusunda bazı kişiler yararlanamamakta. Engelli bireylerin yaşadığı zorluklar yalnızca günlük yaşamda değil turizm alanında da zorluk yaşıyor.
ÇOĞUNLUĞU DOĞUŞTAN YA DA GENETİK ENGELLİ
Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm Yönetimi Anabilim Dalı hocası Doç. Dr. Özgür Yayla’nın Turizm Yüksek Lisans öğrencisi Mehmet Durgut’un 2023 yılında yaptığı, “Engellilerin Turizm Faaliyetine Katılımında Karşılaştıkları Kısıtların, Turizm Motivasyonu ve Seyahat Niyeti Üzerine Etkisi: Antalya İli Uygulaması,” adlı çalışmasındaki elde edilen verileri açıkladı. Buna göre katılımcıların yüzde 55,1 lik kısmını erkekler oluştururken yüzde 44,9’unu kadınlar oluşturuyor. Katılımcıların nüfusu 36-45 yaş arasında olduğu belirlenmiş. Araştırmaya konu olan engelli bireylerin engel nedenlerine bakıldığında yüzde 59,5’i doğuştan ya da genetik unsurlardan dolayı engelli olduğu belirlenmiş, yüzde 41,5’i de diğer nedenler bağlı engellilik durumu yaşadığı görülmüş. Engelli bireyler içsel kısıtlarına, yönelik elde edilen veriler sonucunda yüzde 45 oranında kendi kendine bir şey yapmaktan ya da başka kişilerle birlikte olmaktan korkmadığı ortaya çıkmış.
RAHATSIZLIK VE HUZURSUZLUK DUYUYORLAR
Yapılan araştırmada turizm faaliyetine katılma engelli bireyin yeteneğinin üzerinde koşullar gerekiyor. Bu durum turist olarak çıkacağı gezilerde herhangi bir şeyi yapabilmek için diğer kişilere gereksinim duyması, engelli bireyi rahatsız ediyor. Turizm faaliyeti sırasında birçok düzenleme ve kural ile karşılaşacağı düşüncesi nedeniyle rahatsızlık ve huzursuzluk duyarak seyahat etmeyi önleyecek bilgi eksiliği yaşadıklarını belirmiştir. Bu durumu belirtenlerin sayısı ise yüzde 59 kısımdan oluşuyor. Turizm eylemine katılan kişilere yönelik rahatsızlık verme korkusu yine yüzde ellinin üstünde yani yüzde 56’3 oranında olduğu ortaya çıkıyor. Çalışmaya katılan engelli bireyler öğrenilmiş çaresizliğe yüzde 60’ı karşı çıkıyor.
SEYAHAT ETME İSTEKLERİ FAZLA
Turizm faaliyetine katılan engelli bireylerin pozitif yönde motivasyona sahip olduğu ve buna katılanların sayısı yüzde 85 oranında çıktığı belirlenmiş. Seyahat niyetlerine yönelik sorularda da yüzde 85’lik bir oran çıkmış. Bu da engelli bireylerin seyahat etme isteklerinin olduğunu gösteriyor. Çevresel engellerin motivasyon üzerinde olumsuz bir etki yaptığı tespit edilmiş, bu durum öğrenilmiş çaresizliği de etkiliyor.
BAŞKA BİR ARAŞTIRMA
Antalya’da yapılan başka bir çalışmada engelli bireylerin otel işletmelerinde yaşadıkları sorunlar ele alınmış. Doç. Dr. Gülay Bulgan, Öğr. Gör. Ramazan Arslan ve Doç. Dr. Şirvan Şen Demir tarafından yapılan ‘Engelli Bireylerin Otel İşletmelerinde Karşılaştıkları Sorunlar’ adlı çalışma da engelli bireylerin sorunu irdelenmiş. 15 engelli birey ile görüşmeler gerçekleştirilmiş, katılımcıların çoğunu kadınlar oluştururken 16-25 yaş aralığına sahip oldukları belirtilmiş. Daha öncede tatil yaptıkları bilinen katılımcıların, konaklama hakkında bilgi sahibi olduğu görülmüş.
TEMEL SORUNLAR BELLİ
Engelli bireylerin otel işletmelerinde yaşadığı temel sorunlar incelendiğinde, engelli rampasının olmaması, engelli bireyler için havuzların uygun olmaması ve engelli bireylere yönelik asansörlerin işgal edilmesi, tabak ve servis takımlarının ağır olması, ortak kullanım alanlarının engelli bireylere uygun olmamasının dışında otel personeli ile kurulan iletişimdeki sorunlar belirlenmiş.
SORUNLARA ÇÖZÜM ÜRETİLMEMESİNDEN ŞİKAYETÇİLER
SEYAHAT ETME İSTEKLERİ FAZLA
Turizm faaliyetine katılan engelli bireylerin pozitif yönde motivasyona sahip olduğu ve buna katılanların sayısı yüzde 85 oranında çıktığı belirlenmiş. Seyahat niyetlerine yönelik sorularda da yüzde 85’lik bir oran çıkmış. Bu da engelli bireylerin seyahat etme isteklerinin olduğunu gösteriyor. Çevresel engellerin motivasyon üzerinde olumsuz bir etki yaptığı tespit edilmiş, bu durum öğrenilmiş çaresizliği de etkiliyor.
BAŞKA BİR ARAŞTIRMA
Antalya’da yapılan başka bir çalışma da engelli bireylerin otel işletmelerinde yaşadıkları sorunlar ele alınmış. Doç. Dr. Gülay Bulgan, Öğr. Gör. Ramazan Arslan ve Doç. Dr. Şirvan Şen Demir tarafından yapılan ‘Engelli Bireylerin Otel İşletmelerinde Karşılaştıkları Sorunlar’ adlı çalışma da engelli bireylerin sorunu irdelenmiş. 15 engelli birey ile görüşmeler gerçekleştirilmiş, katılımcıların çoğunu kadınlar oluştururken 16-25 yaş aralığına sahip oldukları belirtilmiş. Daha öncede tatil yaptıkları bilinen katılımcıların, konaklama hakkında bilgi sahibi olduğu görülmüş.
Engelli bireylerin büyük çoğunluğu bu yaşadıkları sorunları için çözüm üretilmemesinden şikayetçi oluyor. Engelli bireyler çözüm önerilerini sıralıyor, havuzların engelli bireylere göre düzenlenmesi, görme engelli bireyler için kabartma uyarılarının konulması, yemek bölümünde engelli bireylerin kullanımına uygun bir biçimde servis takımlarının yeniden düzenlenmesini istiyor.
OTELLER ENGELLİ BİREYLERİ GÖZ ARDI EDİYOR
Engelli bireylerin yaşadıkları sorunlara bakıldığında otel personelinin sunmuş olduğu hizmetten orta düzeyde memnun kaldıkları belirlenmiş, otel yapısına bakıldığında ise engelli bireylerin göz ardı edildiği ortaya çıkıyor. Engelli bireyler hizmetlerin sunumu ve kalitesinden memnun kalmıyor. Türkiye’de engelli turizmine yönelik yapılan araştırmalara bakıldığında otel işletmelerinin engelli misafir odalarının düzenlenirken, engelli bireylere göre düzenlemedikleri bunun nedeninin ise yasa ve yönetmeliklerden kaynaklanıyor olduğu vurgulanıyor. Başka araştırmalar da ortaya koyuyor ki engelli turizmi konusunda Türkiye’nin geri planda kaldığı ve çözüm önerilerinin uygulanmadığı belirtiliyor. Yasal düzenlemenin yetersiz olması bu sorunları doğurmasına neden oluyor.
ÖNERİLER
Araştırma sonunda ise çözüm önerileri, engelli rampasının yapılması, engelli bireylere karşı farkındalık ve iletişim becerileri, uyarı levha ve işaretler, engelli bireyler için yapılmış olan tuvalet ve asansörlerin kullanılmasının önüne geçilmesi, yapım aşamasında engelli bireylerin düşünülerek yapıların yapılması ve engelli bireylerin turizm faaliyetlerine sorunsuz katılması şeklinde sıralanmış.
