Tarihin ve kültürün şehri Antalya yıllara meydan okuyan antik tiyatrolarla çevrilidir. Tarihi kalıntılar içinde en sağlam şekilde günümüze kadar gelen yapıların başında antik tiyatrolar yer alır. Bu antik tiyatrolar günümüzden binlerce yıl öncesinde çeşitli gösterilere sahne olmuş ve binlerce insanı ağırlamıştır.
TARİHİN TANIKLARI ANTİK TİYATROLAR’DA NE YAPILIRDI?
Günümüzde antik kentlerin ayakta kalan en sağlam yapıları olan antik tiyatrolar neredeyse her şehirde bulunur. Bu antik tiyatrolarda bir zamanlar binlerce insan toplanarak çeşitli gösterilere tanık olurdu. Antik şehirlerin kültür merkezi olan bu antik tiyatrolarda bir zamanlar gladyatörler dövüşür, vahşi hayvanlar yarışırdı.
Bu antik tiyatrolar genellikle Helenistik Çağ veya Roma İmparatorluğuna ait yapılardır. Antik tiyatrolar için şehirlerin en elverişli yerleri seçilir ve merkezi bölgelere konumlandırılırdı. Tiyatroların yapımında seçilen yerlerde bir dizi faktör etkili olmuştur. Bunlar gösteri saatlerinde güneşin yönü, arazinin bataklık olup olmaması, rüzgar yönü ve şiddeti gibi unsurlardır. Özellikle doğal manzarası olan yerler tercih edilerek gösteri sahnesine manzara da dahil edilmiştir.
Antik dönemlerde tiyatrolarda hem dini gösteri ve ibadetler hem de şenlik, dövüş, eğlence gibi alanlarda gösteri düzenlenirdi.
Başlangıçta daha kaba görüntüsü olan bu antik tiyatrolar zamanla daha incelikli ve zarif bir mimariyle yeniden şekillendi.
ANTİK TİYATROLARIN İŞLEVİ NEDİR?
İmparatorlukların görkemini sergileyen antik tiyatrolarda zamanla geleneksel gösteriler yapılmaya başlandı. Bunlardan en bilineni filmlere konu olan gladyatör dövüşleri ve Venatio adı verilen hayvan dövüşleridir. Bu hayvan dövüşleri Roma döneminde vahşi hayvanların avlanması ve öldürülmesi içeren bir eğlence türüdür.
Antik tiyatroların aynı zamanda siyasi bir işlevi de vardır. Kent toplantılarının yapıldığı bölge olan antik tiyatrolar iktidarın gücünü yansıtan kamu anıtı haline gelmiştir.
Helenistik Çağ’ın ardından yapılan tiyatrolar zamanla uygarlığın bir zenginlik simgesi haline gelmiş ve yapımlarında en pahalı ürünler kullanılmıştır. Giderek daha incelikli ve detaylı yapılan antik tiyatrolar tarihteki en görkemli gösterilerin merkezi olmuştur. Zamanla buradaki gösterilere girişlerde günümüzdekine benzer bilet sistemleri kullanılmıştır. Bilet olarak da o dönemlerdeki taş ve kemiğe benzer ürünler tercih edilmiştir.
Çoğunlukla Helenistik ve Roma dönemine ait olan antik tiyatroların hangi dönemde yapıldığı anlamanın yolu tiyatronun şekline bakmaktır. Yarım daire şeklinde olan tiyatrolar Roma döneminde yapılırken yarım daireyi aşan tiyatrolar ise Helenistik çağda yapılmıştır.
ANTALYA’DA BULUNAN ANTİK TİYATROLAR
Antalya tarihi eserler bakımından oldukça zengindir. Sahip olduğu geçmiş ile bir kültür sanat şehri olan Antalya’da yıllara meydan okuyan birçok antik tiyatro bulunur. İşte Antalya’daki bir zamanlar şenliklerin, gladyatör dövüşlerinin ve siyasetin merkezi olan antik tiyatrolar…
ASPENDOS
Antalya’nın Serik ilçesi Belkıs Köyü sınırlarında olan Aspendos Antik Tiyatrosu günümüze kadar gelmiş en iyi korunan antik tiyatrolardan biridir. Roma döneminde inşa edilen antik tiyatro, Anadolu’da günümüzde kadar ulaşmış en eski ve sağlam kalan antik tiyatro olarak gösterilir.
Antik tiyatronun mimarı Zenon’dur ve Roma İmparatoru Marcus Aurelius döneminde tamamlanmıştır. Günümüzde bu antik tiyatro yerli ve yabancı ziyaretçilerin akınına uğrar. Aynı zamanda sık sık konser, tiyatro gibi kültürel gösteriler düzenledir.
PATARA
Antalya’nın Kaş ilçesi Kalkan beldesinde yer alan Patara Antik Kenti’nde tarihin tanıklarından bir diğeri olan antik tiyatro yer alır. Roma Döneminde oldukça önemli bir kent olan Patara, o dönemlere ait birçok tarihi yapıya ev sahipliği yapar.
Patara Antik Tiyatrosu, Kurşunlu Tepe yamacında bulunur. 6000 kişilik tiyatro İmparator Hadrian ve eşi tarafından yapılmıştır.
PERGE
Antalya’nın Aksu ilçesinde yer alan Perge Antik Kenti, görkemli bir antik tiyatroya sahiptir. MS 2. yy.’da yaptırıldığı bilinen antik tiyatro 13 bin kişilik kapasiteye sahiptir.
Roma döneminde en büyük ve düzenli kentlerden biri olan Perge’de o dönemlere ait birçok antik yapı bulunur. Bunlardan en öne çıkanı da günümüze kadar oldukça iyi korunmuş olan antik tiyatrodur.
ANTİPHELLOS
Antalya’nın Kaş ilçesinde yer alan bir diğer antik kent olan Antiphellos’ta uzak geçmişe ışık tutan birçok antik yapı bulunur. Bunlardan biri de Akropolis tepesinin güneyindeki yamaçta yer alan antik tiyatrodur.
26 oturma sırasından oluşan antik tiyatro arkasına deniz manzarasını almış görkemli bir gösteri merkezidir.
SELGE
Antalya’nın Manavgat ilçesinde yer alan Selge Antik Kenti, Lidya Krallığından, Perslere ve Roma’ya kadar birçok uygarlığın izlerini taşır. Selge Antik Kentindeki tiyatro zamanla yıpranmış ve işlevini kaybetmiştir.
Günümüzde etrafı kırılan taşlarla çevrilidir.
PHASELİS
Antalya’nın Kemer ilçesinde yer alan Phaselis Antik Kenti, yemyeşil ormanların ve denizin arasında yer alır. Antik kentte, günümüze kadar ulaşmış birçok yapı yer alır.
Antik Yunan ve Roma mimarisinin iç içe geçtiği antik kentte yer alan tiyatro da günümüze kadar ulaşmayı başaran yapılardan biridir. 20 oturma sırası bulunan antik tiyatro günümüzde sık ziyaret edilen bölgelerden biridir.
SİDE
Antalya’nın Manavgat ilçesinde yer alan Side Antik Kenti, Roma mimarisinin en güzel eserlerini barındırır. Tarihi M.Ö. 8 yy.’a dayanan antik tiyatro merkezi konumda yer alır.
17 bin kişilik kapasitesi olan tiyatro alanı döneme ait birçok figür, heykel ve kabartma ile süslenmiştir. Roma döneminde bu tiyatro gladyatör dövüşleri ve hayvan dövüşleri için kullanılmıştır.
