Dört bir yanı hikayelerle dolu olan ülkemizde Akdeniz’in incilerinden olan Mersin, mistik atmosferiyle efsanelerin ev sahibi durumunda. Bu efsanelerden biri de binlerce yıl öncesine dayanan ve günümüzde hala daha bahsi geçen Şahmeran’ın hikayesidir. Anadolu mitolojisinin en etkileyici figürlerinden olan Şahmeran, yarı insan yarı yılan formuyla karşımıza çıkıyor. Peki, bu gizemli varlığın hikayesi günümüze kadar nasıl ulaşabildi? Şahmeran efsanesini tüm bilinmeyenleriyle anlattık.
Şahmeran Nedir?
Şahmeran’ın ülkemizde bilindiği hali Anadolu ve Orta Doğu mitolojilerinde yer alan efsanevi bir varlık olan halidir. Şahmeran’ın en ön plana çıkan özelliği ise yarı insan yarı yılan formunda olmasıdır. Başı ve göğsü insan, bellerinden aşağısı ise yılan şeklindedir.
Halk dilinde Şahmaran olarak da bilinen bu varlık, Türk inancında ise er ve büke kelimelerinin birleşiminden oluşan Erbüke/Erböke adlı varlıkların başı olarak geçmektedir. Kendisine ‘yılanların şahı’ denmesinin sebeplerinden biri de budur. Şahmeran’ın yaşadığı düşünülen bölgeler arasında ise Mersin, Tarsus ve Mardin yer almaktadır.
Şahmeran Hikayesi
Şahmeran efsanesi daha çok Akdeniz bölgesinde yer alan Tarsus ile ilişkilendirilmektedir. Bu bölgedeki yılanlara ise ‘Maran’ denir. Yaygın inanç ise burada yaşayan yılanların akıllı ve merhametli oldukları yönündeydi. Yılanların başı olarak adlandırılan ise Şahmeran’dı. Şahmeran efsanesine dair iki farklı rivayet bulunmaktadır.
İlk efsaneye göre fakir bir ailenin oğlu olan ve odun satarak geçimini sağlayan Cemşab, bir gün bal çıkarmak için arkadaşlarıyla mağaraya gider. Arkadaşları tarafından orada bırakılan Cemşab, mağara içerisinde duvardaki delikten ışık sızdığını fark eder. Elindeki bıçakla bu deliği iyice genişletir ve bu duvarın arkasında yemyeşil bir bahçede havuz ve etrafında da birçok yılan bulunduğunu fark eder.
Burada yaşamaya başlayan Cemşab, yıllar geçer ve Şahmeran’ın güvenini kazanır. Fakat mağarada geçirdiği zaman arttıkça ailesine olan özlemi de artar. Bu özleminin farkına varan Şahmeran ise Cemşab’ın nerede olduğunu kimseye söylememesi şartıyla gitmesine izin vereceğini dile getirir.
Cemşab ailesinin yanına geri döner ve uzun bir süre boyunca tutar. Fakat padişahın hastalanması ve sadece Şahmeran’ın etini yemesi durumunda iyileşeceğini öğrenince, Şahmeran’ın yerini söyler. Bu duruma Cemşab’ın üzüldüğünü gören Şahmeran ise etini padişaha sunduktan sonra suyunu da vezire vermesi gerektiğini söyler. Padişah iyileşirken vezir ise hayatını kaybeder. Bu iyilik sebebiyle Cemşab, padişah tarafından vezirlik görevine getirilir. Yılanlar Şahmeran’ın öldüğünü duyunca Tarsus’u istila eder.
Şahmeran Lokman Hekim Rivayeti
Bu efsaneye göre ise Cemşab’ın aslında Lokman Hekim olduğu düşünülür. Bir adamın tesadüfen mağaraya girmesiyle başlayan hikaye, bu mağarada yaşayan yılanlar tarafından adamın Şahmeran’ın yanına götürülmesi ile devam eder. Adamın artık Şahmeran’ın yerini bilmesi ise onun yeryüzüne salınmamasının sebebi olur. Fakat adam zamanla Şahmeran’ın güvenini kazanır ve ailesine geri dönmesi için serbest bırakılır.
Fakat adam bir kere Şahmeran’ı görmüştür ve artık vücudu pullarla kaplıdır. Bu yüzden de Şahmeran tarafından vücudunu kimseye göstermemesi gerektiği yönünde uyarılır. Adam evine ve ailesine geri döndükten sonra padişahın kızının hasta olduğu söylentileri yayılır. Vezir ise padişahın kızıyla evlenme hayali kurmaktadır. Büyücüleri toplayarak hastalığın çaresini aramaya başlar. Bu büyücülerden biri Şahmeran’ın bazı parçalarının kaynatılıp içilmesi halinde padişahın kızının iyileşeceğini söyler.
Bu bilgi sonrasında vücudu pullarla kaplı kişileri aramaya başlayan vezir, adamı bulur. Ve Şahmeran’ı öldürmesi için geri mağaraya gönderilir. Şahmeran ise yılanların öç almaması için ölümünü gizli tutmaları gerektiğini söyler. Ölmeden önce ise kuyruğunu kaynatıp vezire, gövdesini ise padişahın kızına içirmelerini tembih eder. Vezir ölür, kız ise iyileşir. Yılanların Şahmeran’ın öldüğünü anladıkları gün Tarsus’u istila edecekleri yönündeki kehanet de bu efsaneden gelir.
Şahmeran Efsanesi Nereye Ait? Nerede Geçiyor?
Şahmeran efsanesinin tam kökeni bilinmemektedir. Fakat bu efsanenin izlerine daha çok Pers, Arap ve Anadolu kültürleri ile mitolojilerinde rastlanır. Bu efsaneye göre ise hikayenin Mersin’in Tarsus ilçesinde geçtiğine inanılır. Bu bölgede yaşayan halk tarafından ise efsane nesilden nesile aktarılmıştır. Ayrıca Tarsus, tarihi ve kültürel zenginlikleriyle de bilinen bir ilçedir.
Bölgede yer alan mağaralar ile tarihi yapılar efsanenin izlerini taşır. Şahmeran’ın öldürüldüğü hamam olduğu düşünülen ‘’Eski Hamam’’ ya da ‘’Tarihi Şahmeran Hamamı’’ ise en popüler turistik lokasyonlardan biri.
Şahmeran Efsanesi Gerçek Mi?
Hikayeyi duyan bir çok kişi Şahmeran efsanesinin gerçekliğini sorguluyor. Fakat Şahmeran bir ‘efsane’ olarak gerçek bir olay ya da varlık değildir. Mitolojik ve folklorik bir hikaye olarak değerlendirilmektedir. Yarı insan yarı yılan olan Şahmeran, mitolojik bir varlık olarak toplumların kültürel , ahlaki ve manevi değerlerini gelecek nesillere aktarmak için ortaya çıkan efsanelerden biridir. Nesilden nesile sözlü ve yazılı olarak aktarılmaya devam etmektedir.
Günümüzde Şahmeran Efsanesi
Günümüzde Şahmeran efsanesi sadece bölge halkı tarafından değil, ülkede yaygın şekilde bilinmektedir. Bunun temel sebebi bölgede yaşayan halkın efsaneyle güçlü bir bağ kurmasıdır. Bu efsane yerel halkın kültürel kimliğinin büyük bir parçasını oluşturur. Bu sebeple de Tarsus’taki hamam ve Şahmeran Mağarası gibi yapılar sıklıkla ziyaret ederek turistik açıdan bir odak noktası oluşturur.
Edebiyatta büyük bir yerinin olmasının yanı sıra Şahmeran’ın efsanesi, hikayenin konu alındığı film ve dizilerde de kendini gösterir. Hikayenin mistik yanı ise müzik ve diğer sanat dallarına etkili olur.
