Altın Portakal Ödülleri’ne de ev sahipliği yapan, sinema, resim ve müzik gibi çeşitli kültürel aktivitelerin yoğun olduğu turizm merkezi Antalya’nın ilk sineması araştırma konusu olmuştur. Antalya’nın ilk sinemasına yakından bakalım...
Türkiye’nin en önemli turizm ve kültür şehirlerinden olan Antalya her geçen gün artan nüfusuyla daha da büyüyen bir şehirdir. Büyüdükçe de araştırılan birçok konu vardır. Bunlardan biri de Antalya’nın ilk sinemasıdır. Gelin, detaylıca inceleyelim…
Antalya’nın İlk Sineması Hangisidir?
Altın Portakal ödüllerine ev sahipliği yapan Antalya için televizyon ve sinema sosyal hayatta önemli bir yere sahip olmuştur. Özellikle 1970’li yıllarda sinema Antalya sosyal ve kültürel hayatının ayrılmaz bir parçasıdır.
Televizyon ve dizi platformlarının olmadığı o yıllarda sinema neredeyse haftada bir gidilen bir yer halindedir. İnsanlar hem sosyalleşmek için hem de aileleri ile vakit geçirmek için sinemaları tercih etmişlerdir. Sadece bir şeyler izlemek isteyenler için bile sinemalar vazgeçilmez durumdadır. Peki bu serüven nasıl başlamıştır?
Antalya’daki sinema serüveni 1919 yılına dayanmaktadır. O dönem İtalyan işgalinde olan Antalya’da ilk sinema bir Rum binasında “Nocera Sineması” ismiyle kurulmuştur. Kurtuluş Savaşı’nın zaferle neticelenmesi sonucunda İtalyanların Antalya’yı terk etmesi üzerine Nocera Sineması 1922 yılında devlet hazinesine geçmiştir.
Ardından yine bu binada 1926 yılında Yüzbaşı Mahmut Yalay tarafından “Leyla Sineması” ismiyle Antalya’daki ilk Türk sineması kurulmuştur. Bu sinemada o dönem 10-15 dakikalık sessiz filmler oynatılmıştır. Hatta Yüzbaşı Mahmut Yalay sinema makinesinin çalışabilmesi için İzmir’den getirdiği karpitleri kullanmıştır.
Antalya’da elektrik olmaması sebebiyle sinema makinesinin kolu elle çevrilir filmler o şekilde perdeye yansıtılmıştır.
Antalya’nın ilk sinemasında gösterilen ilk filmler şu şekildedir:
- Ankara Postası
- Bastıbacak
- Ateşten Gömlek
- Düztaban
- Charlie Chaplin’in ünlü tiplemesi Charlot (Türkçe ismiyle Şarlo)
1933 yılında Yüzbaşı Mahmut Yala emekli olunca sinemasını Mahmut Kaynar Bey’e devretmiştir. Mahmut Kaynar Bey’in sinemadaki ilk icraatı tüm sinema binasını yenilemek olmuştur. Sinemanın koltuklarını yenilenmiş duvarları çeşitli figürlerle donatılmıştır. Ayrıca ismi de değiştirilen Leyla Sineması, Mahmut Kaynar Bey’in yönetiminde “Elhamra Sineması” olarak anılmaya başlanmıştır. Mahmut Kaynar Bey, kendisi de amatör yönetmen ve oyuncu olduğu için bu sinemaya büyük bir özen ve ehemmiyet göstermiştir.
Elhamra Sineması
Sinemaya olan bu tutkusu sebebiyle Mahmut Kaynar Bey, sinema tarihinde devrim sayılabilecek olan yeniliği, sesli sinemayı Antalya’ya getirmek için kolları sıvamıştır. Bunun için İzmir’e giden Mahmut Bey, Lale Sineması’nın sahibi Kerim Bey’den üç aylığına sesli sinema makinesini kiralamıştır. Halkın gösterdiği ilgi sayesinde çok sürmeden kiraladığı makine yerine kendisine yeni bir makine de satın almıştır.
O dönem Antalya’da Mahmut Bey’in sineması dışında da sinemalar açılmış olsa da Mahmut Bey’in sineması dönemin en iyi filmlerinin oynatıldığı yerlerden olmuş ve popülaritesini korumuştur. O dönem sadece sinema filmleri oynatılmayan Elhamra Sineması’nın ayrıca büyük bir sahnesi de olmuştur. Bu sahne Antalya’ya gelen tiyatrocular, şarkıcılar, dansçıların gösterilerini yaptıkları yer olmuştur.
Ancak bu durum çok uzun sürmemiştir. O dönem Antalya’da açılan diğer sinemalar ile rekabet edemeyen Elhamra Sineması 1959 yılında kapatılmış, Mahmut Bey de sinemacılığı bırakmıştır. Elhamra Sineması’nın tarihi binası Özel İdare’ye ait olduğu için aktif olarak kullanılmamıştır.
Bir dönem Antalya Tekelioğlu Kütüphanesi olarak kullanıldıktan sonra bu bina ve yanındaki Vatan Kahvesi 1983 yılında yıkılmıştır. Günümüzde bu yer Antalya Belediyesi binasının bulunduğu alanda, yeşil bir alan olarak kalmıştır.
Antalya’nın İlk Sinemasından Günümüze…
Bir Rum binasında kurulan ilk sinemanın ardından Antalya, sanat içe içe olmaya devam etmiştir.
Antalya’nın en bilinen ve en kalabalık sinema salonlarını şu şekilde listelemek mümkündür:
- Elhamra
- Bizim Sinema
- Bahçelievler
- Yeni Sina
- Şehir
- Akdeniz
- İnci
- Konyaaltı
- Gebizli
- Yener
- Yıldız, Saray
Antalya’nın ilk sineması hakkında edindiğimiz bilgileri derledik
