Değerli okurlarım, bugün sizlere özellikle Cumhuriyet tarihimizin en önemli adımlarından biri olan ülkemizin ilk şeker fabrikasının açılış hikayesinden bahsedeceğim. 26 Kasım Alpullu Şeker Fabrikasının kuruluş yıldönümü olmasıda bu konuyu özel kılan unsurlardan. Ama ondan daha eski bir fabrikamız daha var. O da Türkiye’de şeker üretimi için atılan ilk ciddi adımın adı: Uşak Şeker Fabrikası.

Genel olarak tanımlamak gerekirse Uşak Şeker Fabrikası, 6 Kasım 1925 tarihinde Uşak eşrafından Mehmet Hacım ve arkadaşları tarafından bir anonim şirket olarak kurulan bir şeker fabrikasıdır. Türkiye’nin ilk şeker fabrikası olarak bilinen bu fabrika, Cumhuriyet’in kurulması ve gelişmesi döneminde önemli bir kilometre taşıdır. Üstelik kurulması için ekonomik gücü olan her Uşaklı bu girişime katkıda bulunmuştur. Üstelik bu köklü fabrika, etkinliğini günümüzde de sürdürmekte. Kuruluş hikayesi ise bir hayli ilginç.

Uşaklı halı tüccarlarından Celepzâde Abdullah Bey bir Avrupa gezisinde Almanya’da kırmızı pancardan başka bir çeşit pancarın bulunduğunu öğrenir. Bu tohumdan yaklaşık 8-10 kilogram kadar Uşak’a getirerek meraklı çiftçilere dağıtır. Molla Ömer Oğlu Nuri Bey de bir miktar tohum alarak Kalfa Köyü’ndeki tarlasına eker ve memnuniyet verici sonuçlar elde eder. Nuri Bey ürettiği pancardan Pekmez ve köpük helvası yapmayı başarır. Bu tarihte ülkenin hiçbir yerinde şeker bulma imkânı olmadığı için ürettiği tatlı çeşitlerini satarak kazanç elde eder. Nuri Şeker, bu tarihten itibaren Uşak’ta bir şeker fabrikası kurmayı amaç edinir ve Nuri şeker öncülüğünde 19 Nisan 1923 yılında Uşak Terakki Ziraat Türk A.Ş kurulur. Ortak olan köylülerden o dönemde para almak zor olduğundan para yerine Arpa, Buğday, Mısır, Tütün, Koyun hatta tavuk ve yumurta alınarak şirket ambarında toplanıp değer fiyatlarında satılarak ortakların hesaplarına işlenmiştir. Bu uğurda Nuri Şeker köy köy, gece gündüz gezerek köylüleri ikna edip şirket sermayesini 600 bin liraya yükseltir ve şeker fabrikası kurma fikrini anlatmak üzere Ankara’ya gider.

DEVLETTEN TAM DESTEK

Başbakan Rauf Orbay, Tarım Bakanı Mehmet Sabri Toprak ve bazı hükümet yetkilileri ile görüşmeler yapar. Daha sonra Avrupa’daki şirketlerle görüşmeler yaparak fabrikanın yapılması için bir Çekoslovak firması ile anlaşma yapılır.6 Kasım 1925’te temeli atılan Türkşeker Uşak Şeker Fabrikası, 17 Aralık 1926 Cuma günü işletmeye açılır. Açılış törenine bakanlar, milletvekilleri, valiler ve büyük bir halk topluluğu katılır. Hükümet adına İktisat Bakanı Rahmi Bey açılış kurdelesini keserek fabrikayı işletmeye açar. Nuri Bey, ilk çıkan şekerden 400 gramlık torbalar hazırlayıp Ankara’ya götürerek Atatürk, İsmet İnönü, bakanlar ve milletvekillerine dağıtır. Böylelikle Şeker’in, Kırım’dan başlayan hayat hikâyesi, en son Uşak’ta son bulmuş ve Nuri Bey pek çok farklı sektörde çalışmalar yapmış, Ancak onun temel uğraşısı hep tarım olmuştur. Avrupa’dan getirdiği pancar tohumlarını, Uşak’ta yetiştirmiş ve 1926 yılında ilk şeker fabrikasını Türkiye’ye kazandırılmasını sağlamıştır. Nuri Bey’in bu öngörüsü, cesareti ve sahip olduğu güçlü vizyonunun meyveleri Türk insanının sofrasını yıllarca tatlandırdı. Uşak Şeker Fabrikası ilk açıldığı yılda bin 263 ton pancar işleyerek 114 ton kristal şeker üretirken, 1927 yılında 3 bin 664 çiftçi 15 bin 670 dekar pancar ekimi gerçekleştirmiştir. Kuruluş kapasitesi günlük 500 ton olan Türkşeker Nuri Şeker Uşak Şeker Fabrikası, günümüzde bin 800 ton günlük pancar işleme kapasitesine ulaşmıştır. Yılda ortalama 120 gün şeker üretim faaliyetlerine devam eden fabrika, günde ortalama 250 ton yılda ise ortalama 30 bin ton şeker üretmektedir.