Oldum olası şu IQ testlerine şüpheyle bakarım. Gelişmiş ülkelerde 110-120 arası, gelişmekte olan ülkelerde 100-110 arası, gelişmemiş ülkelerde ise 90-100 arası ortalama sonuç verir. Ülkemizde ekonomik düzeyi ve eğitim düzeyi yüksek kentlerden 100-110 arası, ekonomi ve eğitim seviyesi düşük kentlerden ise 90-100 arası sonuçlar gelir. Yani varlıklı ve eğitimli kesimin IQ’sü yüksek, daha dezavantajlı kesimin IQ’sü o kadar yüksek değil.
Acaba öyle mi?
Sizce bu işte bir tuhaflık yok mu? Bence bu işte birden fazla tuhaflık var.
O halde sorgulamak gerekir. Sorgulamak da tanımlamakla başlar.
Google’a soralım; IQ nedir?
“Zeka puanı, genellikle bir kişinin IQ'su olarak adlandırılır ve bir kişinin yaşına göre beklenen zeka düzeyini ölçmek için kullanılan bir skalaya göre belirlenir. Bu skala genellikle 0 ile 200 arasında bir değere sahiptir ve ortalama zeka puanı 100 olarak kabul edilir.”
Ya da “IQ (İngilizce: intelligence quotient), zeka katsayısı veya zeka seviyesi, zekayı ölçme amaçlı birkaç farklı standartlaştırılmış testlerden çıkarılan değer.”
Bu testlerin bazı işaret, sayı ve geometrik şekillerden oluştuğunu biliyoruz. Belli sayıda sorudan oluşan bu test bir kişinin önüne konuyor ve soruluyor. “Bunlardan sonra ne gelir?”
Benzer bir soru tasarlayalım. İşler karışmasın diye parantez içinde yapalım.
[… Soru işaretinin yerine hangisi gelir?
( I, V, N, ?)
a) P b)H c)4 d)M e)Q …]
IQ testlerinde eğitim-bilgi etkisini en aza indirmek için genellikle “şekiller” kullanılır. Şekiller arasındaki ilişkiyi anlayıp devamında ne gelmesi gerektiğini bulmak size artı puan kazandırır. İnternete girip “IQ Testi” yazarak ararsanız siz de IQ seviyenizi kolayca öğrenebilirsiniz(!) Belli sayıda soruyu belli sürede tamamlamanız yeterli.
Test sonucu olarak 90-110 arası normalimizdir. 120’nin üzerindeyseniz üstün zekalı biri olarak ortalıkta biraz daha dik dolaşabilirsiniz. 140’ın üzerindeyseniz sizi kutluyoruz. Bir dahisiniz. Ama çok da havalara girmeyin. Çünkü dünyanın ölçülebilmiş en yüksek IQ’süne sahip Güney Koreli Kim Ung-Yong adlı biri var. Tam olarak 210 IQ’ye sahip. O’nun bir süper kahraman olduğunu düşünenlere şu sözlerle yanıt vermiş:
"Bazıları yüksek IQ'ya sahip insanların her şeye gücü yetebileceğini düşünüyor, ancak bu doğru değil. Bana bakın, müzik yeteneğim yok, ne de Sporda mükemmelim. [...] Toplum tek taraflı standartları olan kimseyi yargılamamalı - herkesin farklı öğrenme seviyeleri, umutları, yetenekleri ve hayalleri var ve buna saygı duymalıyız."
Öyle ya, IQ tek başına zekayı temsil edemez. Çünkü Howard Gardner’ın 1983 yılında ortaya attığı ‘Çoklu Zeka Kuramı’na göre 7 farklı zeka türü vardır. Müziksel Zeka, Dilsel Zeka, Uzaysal Zeka, Matematiksel Zeka, Bireyler arası Zeka, Bedensel Zeka ve Çevresel Zeka. Bunların yanında Duygusal Zeka (EQ), Spiritüel Zeka (SQ), Kültürel Zeka (CQ) tanımları da sonraki dönemlerde literatüre girdi. Bilim insanları Zeka üzerinde çalıştıkça yeni keşifler görmeye devam edeceğiz.
Aşinalık Avantajı
Zaten IQ, Bilişsel Zeka veya zihinsel potansiyel ve akademik yeteneği ifade ediyor. Yani işin küçük bir kısmını belirliyor. Bence de uygun olan budur. Afrika’nın ortasında bir köyde yaşayan ve kafatasının içinde gerçek bir elmas taşıyan birinin önüne bu testi koysanız -aşina olmama dezavantajıyla- kağıdı avda nasıl kullanacağını düşünür. Ama İngiltere’de aristokrat bir ailede yetişen ortalama zeka sahibi birinin önüne koysanız -daha önce onlarca defa benzer testler gördüğü ve denediği için- bir çırpıda hepsini yanıtlayıp üstün zeka ünvanına sahip olabilir.
Bu durumda eğlence için yapmıyorlarsa “Zeka Ölçümü” araştırmacılarının biraz daha evrensel bir şeyler bulmak için daha çok çalışmaları gerekiyor. Sağlıcakla..
