Saatler, modern uygarlık tarihi boyunca insanlarla birlikte gelişen cihazlardır. Güneş saatlerinden atom saatlerine, kum saatlerinden dijital saatlere kadar yaygın bir gelişim süreci yaşayan saatler, zamanı asla yanlış göstermez! Peki, hayatımızın her anında bizimle olan ve zamanı kontrol etmemizi sağlayan saat nasıl icat edildi? “Saat”, kelime anlamı ile “gün ölçüsü”dür. “Bir günlük sürenin yirmi dörtte birine eşit, altmış dakikalık zaman dilimi, zaman parçası” olarak tanımlanır. Modern saat sistemi, 60 saniyenin 1 dakika, 60 dakikanın 1 saat olduğu 60 tabanlı zaman sistemi kullanmaktadır. Saatler, zamanı ölçen ve gösteren araçlardır. Binlerce yıldır insanlar çeşitli şekillerde zaman ölçtü. Bazıları güneş saatleriyle güneşin hareketlerini takip etti. Bazıları su saati bazıları mum saati bazıları da kum saati kullandı. Güneş saatleri, insanoğlunun icat ettiği ilk ölçüm cihazıdır. Aslen 6 bin yıl önce Babil’de icat edilen ve Eski Mısır’da daha işlevsel bir hale getirilen güneş saatleri, zamanla analog saat haline geldi. Analog saatler yıllardır kullanılıyor. İlk mekanik saatler, 14. yüzyılın başlarında Avrupa’da icat edildi. Mekanik saatler, 1656 yılında sarkaçlı saat icat edilinceye kadar standart zaman cihazıydı. Günümüzün modern zaman işleyişini bir araya getiren birçok bileşen vardır. Bu bileşenlerin evrimine ve onları geliştirmeye yardım eden kültürlere göz atalım: M.Ö. 3500’lü yıllarda yapılan Eski Mısır dikilitaşları, en eski gölge saatleri olarak bilinir. Bilinen en eski güneş saati, M.Ö. 1.500’lü yıllara kadar uzanır. Güneş saatlerinin kökeni, günlerin parçalarını ölçmek için kullanılan ilk cihazlar olan gölge saatleridir.
YUNAN SU SAATLERİ
Çalar saatin erken prototipi olan su saatleri, M.Ö. 250’li yıllarda Eski Yunanlılar tarafından icat edildi. Yunanlılar, yükselen suların mekanik bir kuşa çarpması sonucu bir düdüğü tetikleyerek zamanı ölçen ve “clepsydra” adı verilen bir su saati icat etti. Clepsydra, güneş saatlerinden daha faydalıydı. Bu saatler iç mekanlarda, gece ve gökyüzünün bulutlu olduğu zamanlarda kullanılırdı. Mum saatleri “ateş saati” olarak da bilir. M.S. 520’li yıllarda Çinli bir şairin şiirinde bahsedilen mum saati, Japonya’da 10. yüzyılın başlarına kadar zamanı ölçmek için kullanılmıştır. Mum saatleri, geceleri zamanı belirleme aracıydı. Kum saati güvenilir, yeniden kullanılabilir, zamanı makul derecede doğru gösteren ilk zaman ölçüm cihazlarıdır. Kum saati, esas olarak 15. yüzyıldan itibaren denizde zamanı öğrenmek için kullanıldı. Bir kum saati, dikey olarak birbirine bağlanan iki cam ampulden oluşur. Ampullerin içindeki kum, üst ampulden alt ampule dolar. Kum saati günümüzde bazı sektörlerde hala kullanılıyor. Ortaçağ Avrupa’sında Hıristiyan rahipler, en iyi saat ustalarıydı. İlk kaydedilen saat, 996 yılında Papa II. Sylvester tarafından yapıldı. Çok daha sofistike saatler ve kilise saat kuleleri daha sonraki keşişler tarafından yapıldı. 14. yüzyılda Glastonbury’de keşiş olan Peter Lightfoot, günümüze kadar ulaşan en eski saatlerden birini icat etti. Bu saat Londra Bilim Müzesi’nde kullanılmaktadır.
KOL SAATİ
İlk taşınabilir kronometre, 1504 yılında Almanya Nuremberg’de Peter Henlein tarafından icat edildi. Bileğine saat takan ilk kişi, Fransız matematikçi ve filozof Blaise Pascal (1623-1662) idi. Pascal, bir parça ip ile cep saatini bileğine taktı. 1577 yılında, Jost Burgi dakika yelkovanını icat etti. Burgi’nin buluşu, yıldızları incelemek için doğru bir saate ihtiyaç duyan astronom Tycho Brahe için icat edilen bir saatin parçasıydı. Sarkaçlı saat, 1656 yılında Christian Huygens tarafından icat edildi. Bu saat, zamanı daha doğru tespit ediyordu. İlk mekanik çalar saat, 1787 yılında New Hampshire Concord’da Amerikalı Levi Hutchins tarafından icat edildi. 1876 yılında herhangi bir zaman için ayarlanabilen mekanik kurmalı çalar saat, Seth E. Thomas tarafından patentlendi. Sir Sanford Fleming, 1878 yılında standart zamanı icat etti. Standart zaman, coğrafi bir alandaki saatlerin tek bir zaman standardına senkronize edilmesidir. Hava tahminleri ve tren yolculuğunda duyulan ihtiyacından doğdu. 20. yüzyılda coğrafi bölgeler eşit olarak zaman dilimlerine ayrıldı.
İLK ALARMLI SAAT
Westclox Clock şirketi, 1908 yılında Londra’da “Big Ben” alarmlı saat için patent yayımladı. Bu saatin göze çarpan özelliği, iç kılıfı tamamen saran ve kasanın ayrılmaz bir parçası olan zil çanağıdır. Zil sesi yüksek bir alarm veriyordu. Warren Clock şirketi, 1912 yılında bataryalarla çalışan yeni bir saat tipi üretti. İsviçreli mucit John Harwood, 1923 yılında ilk kendinden sargılı saati geliştirdi.
