29 Kasım 2024 Kara Cuma günüydü. Bazı kriz ve felaket haberleri borsa hareketleri kara pazartesi olarak adlandırılıyor fakat bu kara Cuma tabiri farklı bir tüketim çılgınlığı.
1932'den bu yana Noel alışveriş sezonunun başlangıcı kabul edilen Black Friday, ABD'de Şükran Günü'nden sonra gelen ilk cuma gününe deniyor. Büyük oranlarda indirimli satışların yapıldığı Black Friday bu yıl 29 Kasım itibariyle başladı. Alışveriş çılgınlığı, yarışı bugün itibariyle bitti.
Pek çok kişi özellikle gençler almak istedikleri elektronik eşya, giysi vb. tüketim mallarını bu günler için günler hatta aylar öncesinden belirleyip, 29 Kasım günü hatta gece 00.00 dediği anda ya mağazalarda kuyruğa girip ya da bilgisayar başında tükenmeden alma yarışına giriyorlar.
Yemeden içmeye, giyimden kuşama, ulaşımdan seyahate her alanda hissedilen fiyat artışları bu kadar çokken, kimsede para kalmadı derken bu çılgınlık, yaşanan izdiham haberleri, tezat oluşturmasına rağmen bu durumu ekonomistler şöyle açıklıyor; İnsanların ev- araba alma gibi bir umudu kalmadı. Elindeki parayı biriktirse iki gün sonra bu alacaklarına da yetmeyecek düşüncesiyle hareket ediyorlar. Diye özetliyorlar.
29 Kasım, dünya çapında pek çok marka ve firmanın indirim yaptığı, müşterilerin indirimlerden faydalanabilmek için mağazalarda izdiham yarattığı gün olan Black Friday (Kara Cuma).
Türkiye'deki şirketler tarafından da "Efsane Cuma", "Şahane Cuma", "Müthiş Cuma", "Güldüren Cuma" gibi çeşitli isimlerle pazarlanıyor.
Peki bu gelenek nasıl başladı ve dünyaya yayıldı?
Black Friday, insanların her yıl Kasım'ın dördüncü perşembesinde kutlanan Şükran Günü'nden sonraki Cuma günü aileleriyle kent merkezlerinde alışverişe çıktığı ABD'de başlayan bir gelenek. Bu günde olabildiğince fazla müşteriye ürün satmak isteyen şirketler ise indirimlerinde birbirileriyle yarışıyor.
Black Friday ifadesinin ilk olarak kullanıldığı yer Kasım 1951'de Factory Management and Maintenance (Fabrika Yönetimi ve Bakımı) adlı dergi. O gün işçilerin hasta olduğunu söyleyip işe gelmemesi nedeniyle böyle bir isim takılmış. Aynı yıllarda Philedelphia polisi de kent merkezindeki aşırı kalabalıktan ötürü o güne bu adı vermiş.
Türkiye'de olduğu gibi ABD'de de şirketler yıllar içinde Kara Cuma'yı kulağa daha pozitif gelen bir isimle değiştirmeye çabaladı fakat başarılı olamadı. ABD'den yayıldı
Küreselleşmeyle birlikte Black Friday'de indirim yapma kültürü, ABD'den diğer ülkelere de yayılmaya başladı.
Bugün Hindistan'dan Meksika'ya kadar çok sayıda ülkede Black Friday indirimleri yapılıyor.
Sanal alışverişin yaygınlaşmasıyla birlikte internet siteleri Black Friday'den sonraki Pazartesi gününü Cyber Monday (Siber Pazartesi) ilan ederek o günlerde de büyük indirimler düzenlemeye başladı.
Türkiye'deki müşteriler de yalnızca Türk şirketlerinden değil, erişebildikleri uluslararası zincirlerdeki Black Friday indirimlerinden faydalanabiliyor.
Türkiye’nin en büyük çevrimiçi alışveriş sitelerinden biri 2015'te Black Friday indirimleri uygulamaya başlarken, geçtiğimiz yıllarda bir muhafazakâr giyim firması ise Black Friday'e karşı aynı günü White Friday (Ak Cuma) ilan ederek indirim uygulamıştı. İzdiham yaşanmıştı.
Afrika'da da çevrim içi ödeme hizmeti sunan PayU'nun verilerine göre sadece 24 Kasım 2023 günü yapılan ödemeler, Nijerya, Güney Afrika ve Kenya'daki günlük ortalama satışlardan yüzde 83 daha fazlaydı.
Black Friday'de ilan edilen indirimler gerçek indirim oranlarını yansıtmıyor çoğunlukla. 29 Kasım günü öncesinde periyodik artışlar uygulanıyor ve o gün aniden indirilmiş gibi gösteriliyor çoğunlukla. Tabii tüm firmaları zan altında bırakmamak gerekiyor ancak "Yüzde 50 indirimli" diye sunulan bir ürünü başka bir mağazada daha uygun fiyata bulmak mümkün olabiliyor. Bunlara da dikkat etmekte fayda var.
Grup psikolojisi, bilinçaltına işleyen göstergeler, sosyal medya insanları çılgınca bir yarışa sokuyor, hatta istediğini alamayanlar zaman zaman sinir krizi geçirebiliyor.
İstediği ürünü alanlar da bir süre sonra kendine gelip, bu tutkusunun pahalıya mal olduğunu fark ettiğinde de bu çolgınlığının bedelini ödediğini düşünebiliyor.
Neyse çok şükür bu yıl da atlattık Kara Cuma’yı.
