Sık sık tartışma konusu olan Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı rakamlara artık kimsenin inancı kalmadı. Çok acı değil mi devletin kurumuna güvenin olmaması. Neden bu hale geldi? Oysa insanların devletin her kurumuna sonsuz güveninin olması gerekmiyor mu? Hep merak konusu olmuştur. TÜİK nasıl oluyor da enflasyonu bu kadar düşük gösteriyor? Bunun cevabını muhabirimizin yaptığı haberle anladık. Akdeniz Üniversitesi İİBF Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Yakup Koray Duman’ın konuşmasına kulak verelim. Duman, şunları söylüyor:
“Şimdi Türkiye istatistik kurumu ile ENAG arasında işte neredeyse yarı yarıya bir fark var. Enflasyon rakamlarına baktığımızda görüyoruz işte TÜİK yaklaşık yüzde 60’ken ENAG kurum olarak yüzde 20 yüzde 30 enflasyon oranı var. Şimdi ENAG dediğimiz kurum şimdi bir sivil toplum örgütü tabii ki başında Akademisyenlerin olduğu bir sivil toplum kuruluşu. Çünkü en hak günlük olarak enflasyonu ölçüyor. Günlük Türkiye istatistik kurumu ise ayda 3 kez Piyasa araştırması ile hesap yapıyor. Yani aradaki fark bundan kaynaklanıyor. Örneğin TÜİK Türkiye istatistik kurumu her ayın 3’ü, 13’ü ve 23’ünde araştırma yaptığını düşünürsek, yani örnek veriyorum, ilgili ayın 24’ü ya da 25’inde gelen zamlar tamam mı? TÜİK’in hesabından kaçıyor. Bu da sağlıklı bir hesaplama yöntemi olmuyor. Yani en önemli farklardan birincisi budur. Yani ENAG günlük veri toplarken TÜİK ise ayda 3 kez veri toplayarak açıklıyor. ENAG enflasyonu hesaplarken verileri internet üzerinden topluyor. Yani bu verileri tamamen web sayfalarında özellikle bütün hane halklarının aktif olarak kullandığı sayfalardan elde ediyor. Bu aynı zamanda işte bu Harvard ve MİT de yani Amerika’da uygulanan yöntemin aynısı. Dünyada da bazı merkez bankaları işte kendi enflasyon verilerini oluşturmak için kendi bünyelerinde bu yöntemi kullandığını söyleyebiliriz. Dolayısıyla en hak enflasyonun günlük olarak web sitelerinden topluyor. Bu bir neden de bu şimdi şöyle örnek verebiliriz, en akın enflasyon hesaplama yöntemine göre örnek peyniri örnek verelim, bütün elde edilebilir peynir fiyatlarının verileri o gün piyasalardan çekiliyor. ENAG çekiyor bunu fiyat çekilme günü promosyon varsa işte zam varsa veyahut o gün fiyatı değişmediyse de bütün peynir fiyatları çekiliyor. Elde edilen rakamların istatistiksel olarak ortalaması alınıyor ve bu ortalamalardan yola çıkarak o günkü peynirin enflasyonu hesapladı. Yani bu tamamıyla günlük TÜİK Bunu dediğim gibi 3 döneme bölerek elde etin veriler biraz gecikmeli oluyor. ENAG hata olmasın diye en az 7-8 bilgisayardan eş zamanlı olarak Türkiye’nin her yerinden büyük bütün fiyatları alıyor. Ürünlerin ortalama fiyatları hesaplanıyor. Günlük hesaplar sonra ayla çevriliyor. Ürünlerin ortalama fiyatlarıyla TÜİK’in sayfasındaki ağırlık çarpı enflasyon sepetine katkısı ölçülüyor. Yani TÜİK’in 415 maddeden oluşan enflasyon sepetinin aynısı kullanarak enflasyon oranı elde ediliyor. Dolayısıyla ENAG’ın almış olduğu veriler daha geniş bir yelpazeden gerçekleşiyor. Bir diğer neden ise TÜİK ayda 3 kez sokaktan ya da marketten fiyat alıyor demiştim. Yani ayın başında ortasında ve sonuna doğru olmak üzere ayda birkaç defa bunu tekrarlıyorum. ENAG ise derileri günlük olarak ve web siteleri üzerinden topluyor. En ak yani bu yöntemle her ay milyonlarca veri çekebiliyor.” Şimdi asıl soru şu nasıl güvenelim.
